PSIXOTERAPIYA (psixo… va terapiya) — ruxiy kasal bemorlarni davolash maqsadida soʻz, xushmuomala bilan hamda qulay sharoit yaratish orqali ular ongiga psixik taʼsir etish. Umu-miy va xususiy (yoki maxsus) Psixoterapiya farqlanadi. Umumiy Psixoterapiya bu vrachning bemor bilan boʻlgan muloqotlari jarayoni, bunda turli ruxiy taʼsirotlar bemor shaxsiga, uning tuzalishiga ishonch hosil qilish, uni tinchlantirishga tibbiy xodimlarning (vrachlar) notoʻgʻri hara-katlari tufayli paydo boʻladigan holatlarni (yatrogeniya) oldini olishga qara-tiladi. Bu barcha davolash choralari ichida yordamchi tadbir xisoblanadi.
Xususiy Psixoterapiyaning tushuntirish, suhbat oʻtkazish, ishontirish (bedorlik va gipnoz holatlarida), oʻz-oʻzini ishontirish (autogen mashq) va b. xillari bor. P. da asosiy qurol soʻz hisoblanadi. Soʻzning qudrati, uning shifobaxsh taʼsiri qadim zamonlardan maʼlum. I. P. Pavlov soʻzning oliy nerv faoliya-tida qudratli qoʻzgʻatuvchi taʼsir eka-nini ilmiy jihatdan asoslab berdi. Gipnoz vaqtida psixoterapevtning soʻzi bosh miya poʻstloq qismining maʼlum bir yerida kuchli qoʻzgʻalish oʻchogʻini vujudga keltiradi va bu turlicha ifodalangan tormozlanish holatiga olib keladi. Bemor bilan vrach oʻrtasida olib boriladigan tushuntirish suhba-ti Psixoterapiyaning yetakchi usuli boʻlib u toʻgʻri olib borilganda har qanday bemor ham tinchlanadi, ham dardi yengillashadi. Ishontirish usuli eng keng tarqalgan. Muhimi bemorni ishontirish, suh-bat oqilona va mulohaza b-n olib borilishi lozim. Tushuntirish va ishontirish, odatda, birgalikda olib boriladi. Bunda vrach bilan bemor oʻrtasida oʻrnatilgan munosabat muhim oʻrin tu-tadi. Taʼsir qilish va oʻz-oʻziga taʼsir etish Psixoterapiyaning muhim usullaridan xisoblanadi. Bedorlik holatida taʼsir etishdan maqsad u yoki bu kasallik holatini bartaraf etishgina emas, balki bemorni bu holatdan tuzalib ketishiga ishontirish va bunda oʻz organizmining kuchiga ishonchini mustahkamlashdan iborat. Ayrim psixoterapevtlar ruhiy taʼsir etishni uxlatadigan vositalar (dorilar)dan foydalanib ba-jaradilar. Gipnoz Psixoterapiyaning koʻp qoʻlla-nadigan usulidir.
Psixoterapiya nevrasteniya va b. shunga oʻxshash holatlarda, jumladan, jinsiy ojizliqsa (impotensiya), miyadan ketmaydigan holatlar nevrozida, isteriya nevro-zida, psixopatiyalarda, alkogolizm va narkomaniyalarda keng qoʻllanadi.
Mirqobil Xalilov.