PASXA OROLI, Rapanui — Tinch okeanning sharqiy qismidagi vulkan oroli. Jan. Amerikadan 3000 km uzoqlikda, Chili hududi. Mayd. 165,5 km2. Orol uchburchak shaklda boʻlib, har bir uchida vulkanlar bor: Rano-Aroi (539 m, orolning eng baland joyi), Katiki (377 m) va Rano-Kao (324 m). Qirgʻokdari qoyali. Iqlimi subtropik, sernam iqlim. Oʻrtacha oylik t-ra 16—23°. Yiliga 1300 … Читать далее
MALAXIT [roH.malache — malva (gul-xayri bargining rangidan)] — karbonatlar sinfiga mansub mineral, Cu[CO3] (ON)2 tarkibli. Qattikligi 3,5—4. Zichligi 4,0 g/sm5. Qoʻshimchalaridan koʻproq Zn maʼlum, shuningdek, SaO, SiO2, GʻyeO3 va b. Monoklin sin-goniyada kristallanadi. Kristallari (ignasimon yoki prizmatik qiyofada) kam uchraydi. Yaltirokdigi ipaksimon, olmossimon yoki shishasimon. Mis konlarining oksidlanish zonasida hrsil boʻladi. Oʻzbekistonda Olmaliqsa, RF (Ural), … Читать далее
MAYKOP MADANIYATI — Shim. Kavkaz togʻ oldi hududlarida tarqalgan arxeologik madaniyat (mil. av. 3ming yillikning 2-yarmi). 1897-y. tekshirilgan Maykop qoʻryuni nomilan olingan. Maykop madaniyatiga koʻplab k,oʻrgonlar, baʼzan mustahkamlaigan manzilgohlar mansub. Maykop madaniyatining soʻnggi bosqichida tosh maqbaralar, jumladan, dolmenlar paylo boʻlgan. Asosiy mehnat va jangovar qurol sifatida mis boltalar, motigalar, choʻqmorlar, pichoqlar, xanjarlar, pashiaxalar, nayza uchlari … Читать далее
MARMAR (lot. marmor, yun. marmaros — yaltiroq tosh soʻzidan) — kristalli togʻ jinsi. Ohaktosh yoki dolomitning toʻla qayta kristallanishidan hosil boʻlgan. Mineral donachalarining oʻlchamiga qarab (0,05 — 2,25 mm) mayda, oʻrtacha va yirik donachali Marmarlar farq qilinadi. Mayda donachali Marmar sifatli hisoblanadi, chunki unda gʻovak va darzlik kam. M. ningtarkibi, asosan, kalsit (SaSO3)dan iborat, ozroq … Читать далее
PARKENT KANALI — Toshkent viloyatida kuril gan yirik gidrotexnika inshooti. Kanal viloyatning Boʻstonliq, Parkent, Yuqori Chirchiq va Ohangaron tumanlari togʻ oddi yonbagʻiri hududidan oʻtgan. Chirchiq daryosida qurilgan Chirchiq GES kaskadi (Gʻazalkent gidro-uzeli) inshootidan suv….. oladi. Kanal n ing 1-navba-ti (69 km) 1975-1983-y. larda, 2-navbati (14,3 km) 1988—1997-y. larda qurilgan. Uning loyiha uz. 96 km, foydalanishga … Читать далее
MIRZAQULTEPA — ilk kushonlar davriga oid qoʻrgʻon xarobasi (mil. av. 1-a. oxiri — mil. 1-a. boshi). Termiz sh. aeroporti hududida, qad. Termiz sh. ni suv bilan taʼminlovchi Surxondaryodan chiqarilgan kanalning oʻrta oqimida joylashgan. Yodgorlikning kvadrat shaklda saqlanib qolgan qismi 1 ga mayd. ni egallab, bal. 3 m ni tashkil qiladi. 1973—76 va 1974—80 y. larda … Читать далее
MURZAK-KOBA — mezolit davriga oid gʻor. Qrimning Sevastopol sh. yaqinida joylashgan. 1936-y. S. N. Bibikov va Ye. V. Jirov topgan va oʻrgangan. Uning madaniy qatlamida mikrolitlar, xususan, kesgichlar, qirgʻichlar, tarashlangan tosh parrakchalar, prizmatik nukleuslar va b. chaqmoqtosh qurollar, suyakdan yasalgan bigizlar, teshgichlar va garpunlar uchraydi. Gʻordan kromanʼonlarning juft-juft koʻmilgan (er va xotin) qabri ochilgan. Murda … Читать далее
MURINAK GʻORI — Samarqand viloyati Urgut tumanidagi gʻor. Chaqilkalon (Zarafshon) tizmasining shim. yon bagʻrida. 2370 m balandlikda joylashgan. Silur davriga mansub ohaktoshlarda hosil boʻlgan. Gʻorning ogʻzi ravoqsimon, shim.-gʻarb tomon ochilgan (eni va bal. 14 m). Uning shipi va devorlaridan har tomonga bir qancha yoʻlaklar tarqalgan. Gʻorning sahni ichkariga tomon koʻtarilib boradi, va qalinligi 3—4 m … Читать далее
MOTOTSIKL SPORTI — sportning texnik turi, mototsikl bilan oʻtkaziladigan musobakalar. Motodrom, shosse, trek, otchoparlarda tezlikka erishish (poyga), pastbaland joylarda hayday bilish (kross), yonilgʻini tejash, sunʼiy gʻov qoʻyilgan joylar va shahar harakati sharoitida rul boshqarish, turli oʻyinlar namoyish qilish, tepalikka koʻtarilish, chuqurlikka shoʻngʻish kabilardan iborat. Dastlab 1895-y. Parij—Bordo—Parij yoʻnalishi boʻyicha avtomobil poygasi bilan birgalikda tosh yoʻlda … Читать далее
MARKAZDAN QOCHMA KUCH — moddiy nuqta (jism) ning erkin harakatini cheklab, uni egri chiziq boʻylab harakatlanishga majbur etadigan kuch . Mikdor jihatdan mv2/p ga teng (t — jism massasi , x> — jism tezligi, r — moddiy nuqtaning egrilik radi-usi) va egrilik markazidan markazga intilma kuchga qarama-qarshi yoʻnalgan. Mac, arqonga bogʻlangan tosh (moddiy nuqta) gorizontal … Читать далее