TEREKKUMA PASTTEKISLIGI — Sharqiy Kavkaz oldidagi pasttekislik. Kaspiy boʻyi pasttekisligining jan. gʻarbiy qismi. Jan. da Katta Kavkazning etaklari, garbda Stavropol qirlari, sharqda Kaspiy dengizi, shim. da KumaManich botigi bilan chegaradosh. Yer yuzasi tekislik. Eng baland joyi 100 m (sharqiy qismi okean sathidan past). Eol relyefi shakllari (harakatdagi va oʻsimliklar bilan mustahkamlangan), shoʻrxoklar, deltalar, quruq oʻzanlar, … Читать далее
JELEZNOVODSK — RF Stavropol oʻlkasidagi shahar (1917-y. dan), Kavkaz Mineral suvlari guruhiga kiruvchi balneo balchiq kurort. J. 600—630 m balandlikda joylashgan. T. y. shoxobchasi (6 km) orqali Beshtov stansiyasi b-n bogʻlangan. Aholisi 29,4 ming kishi (1992). 19-a. boshlaridan kurort sifatida tanila boshlagan. Yozi iliq, (iyulning oʻrtacha t-rasi 2G), quruq, qishi moʻtadil yumshoq (yanv. ning oʻrtacha … Читать далее
TURKMAN TILI — turkiy tillardan biri. Asosan, Turkmanistonda, shuningdek, Oʻzbekiston, Tojikiston, Qozogʻiston respublikalarining ayrim tumanlarida, RFning Stavropol oʻlkasida, Afgʻoniston, Turkiya, Eron, Iroq va b. mamlakatlarda tarqalgan. Turkmanistonning rasmiy tili. Utgan asr oxirlarida soʻzlashuvchilarning umumiy soni 4,8 mln. (jumladan, Turkmanistonda 2,5 mln. dan ortiq, Oʻzbekistonda 130 ming, Afgʻonistonda 400 ming, Eronda 300 mingga yaqin) kishidan iborat … Читать далее
STAVROPOL OʻLKASI — RF tarkibidagi oʻlka. 1924-y. 13 fev. da tashkil etilgan [Jan. sharqiy viloyat (oʻlka); 1924—1937-y. larda Shim. Kavkaz oʻlkasi; 1937—1943-y. larda Orjonikidze oʻlkasi]. Mayd. 66,5 ming km2. Aholisi 2730,5 ming kishi (2002), asosan, ruslar (84%), shuningdek, arman, korachay, cherkas, abaza, noʻgʻay, osetin, kabardin, ukrain va b. millat vakillari ham yashaydi. Markazi — Stavropol … Читать далее
ROSSIYA, Rossiya Federatsiyasi (RF) — Yevropaning sharqida, Osiyoning shim. da joylashgan davlat. Maydoni jihatidan dunyoda eng katta mamlakat. Quruqlikdagi chegarasi 22125,3 km, dengiz chegarasi 38807,5 km. Rossiya hududi 3 okean havzasiga qarashli 12 dengiz, jumladan, Boltiq, Qora va Azov (Atlantika okeani), Barens, Oq, Kara, Laptevlar, Sharqiy Sibir va Chukotka (Shim. Muz okeani), Bering, Oxota, Yapon … Читать далее
STAVROPOL (1935-43 y. larda Voroshilovsk) — RF Stavropol oʻlkasidagi shahar (1785-y. dan), oʻlka markazi. Stavropol qirlarida joylashgan. T. y. stansiyasi. Avtomobil yoʻllari tuguni. Aholisi 344,2 ming kishi (1998). Stavropol 1777-y. da Rossiya hududlarini jan. tomon kengaytirish uchun istehkom sifatida bunyod etilgan. 1822-y. dan Kavkaz viloyati, 1847-y. dan Stavropol gubernyasining markazi. Shim. Kavkazning yirik sanoat va … Читать далее
STAVROPOL QIRLARI — Kavkazoldining markaziy qismidagi platosimon balandlik. Asosan, RF Stavropol oʻlkasida. Kuban, Kuma daryolari va KumaManich botigʻi oraligʻida. Bal. 300—600 m, eng baland joyi 831 m. (Strijament togʻi). Daryolarning keng vodiylari, jar va soyliklar Stavropol qirlarini ayrim supasimon togʻlarga ajratib qoʻygan. Koʻp qismi ekinzor, balandroq qismlari oʻrmonli dashtdan iborat. KubanEgorlik suv sistemasi va Katta … Читать далее
SHChERBAK Aleksandr Mixaylovich (1926.28.12, RF Stavropol oʻlkasi Turkman tumani) — turkiyshunos olim. Turkiya tilshunoslik jamiyati faxriy aʼzosi (1989), xalqaro finugor jamiyatining muxbir aʼzosi (1996), filol. fanlari d-ri (1969). 2-jahon urushi qatnashchisi. Stavropol ped. intining filologiya f-tini tugatgan (1948). 1951-yildan Rossiya FA Lingvistik tadqiqotlar instituti SanktPeterburg boʻlimida katta (1961-yildan), yetakchi (1986-yildan), bosh (1991-yildan) ilmiy xodim. Sh. … Читать далее
NOʻGʻAYLAR, noʻgʻay (13-a. dagi Oltin Oʻrda xoni Noʻgʻay nomi bilan bogʻliq) — xalq, Rossiya Federatsiyasining Stavropol oʻlkasi, Dogʻiston, Checheniston, Ingushiston Respublikalari hamda Qorachoy-Cherkasiya viloyatlarida yashaydilar (75,2 ming kishi, 1990-y. lar oʻrtalari). Oʻzbekistonda juda ozchilikni tashkil etadi. Noʻgʻaylarning qora noʻgʻay (Dogʻiston), noʻgʻay yoki achiquloq (Stavropol oʻlkasi), oq noʻgʻay yoki kuban noʻgʻaylari (QorachoyCherkasiya) va astraxon noʻgʻaylari kabi … Читать далее
NOʻGʻAY TILI — turkiy tillar oilasiga mansub, Rossiya Federatsiyasining Chechen Respublikasida, Stavropol (jumladan, Qorachoy-Cherkes Respublikasi) va Krasnodar oʻlkalarining bir qator tumanlarida tarqalgan. Oqnoʻgʻ-ay, noʻgʻay, qoranoʻgʻay lahjalariga boʻlinadi. 60 mingga yaqin kishi soʻzla-shadi. Noʻgʻay tili fonetik va grammatik xususiyatlari bilan qozok. va qoraqalpoq tillariga oʻxshaydi, maye. umumturkiy «ch» va «sh» tovushlari Noʻgʻay tilida «sh» va «s»ga … Читать далее