KEKIRIK, kekirish — meʼdadan yoki qiziloʻngachdan ogʻiz orqali beixtiyor havo chiqishi. Meʼdaning oʻn ikki barmoq ichakka oʻtgan joyi (pilorus) torayib krlganda meʼda, diafragma va krrin muskullari refleks yoʻli bilan qisqarganda roʻy beradi. Kekirik meʼda, jigar, oʻt pufagi va b. aʼzolar kasalliklari, shuningdek, yurak-tomir sistemasi faoliyati susayganda, nevroz va h. k. da kuzatiladi. Sogʻlom odamlar shoshib … Читать далее
MEʼDA, oshqozon — ovqat hazm qilish sistemasining kengaygan qismi (q. Ovqat hazm silish sistemasi). Meʼdada ovqat saqlanadi, maydalanadi va qisman hazm boʻladi (q. Ovqat hazm kilish). Meʼda ichakning oldingi ixtisoslashgan qismi sifatida birinchi marta ayrim boʻshliqichlilar, yassi chuvalchanglar va xalqali chuvalchanglarda paydo boʻladi (q. Ichak). Umurtqali hayvonlarda Meʼda ichakning oldingi kengaygan qismi hisoblanadi. Biroq yumaloqogʻizlilarda … Читать далее
PRIAPULIDLAR (Priapuliada) – tuban chuvalchanglar guruhi. Uz. 2 mm dan 10 sm gacha. Gavdasi chuvalchangsimon, gavda boʻshligʻi parenxima bilan toʻlgan. Gavdasining oldingi qismi — xartu-mi maxsus muskullar yordamida ichkarigatortib olinadi. Ichagi toʻgʻri, ogʻiz va anal teshiklari rivojlangan. Qon aylanish sistemasi yoʻq. Ayirish organlari protonefridiylar. Nerv sistemasi xalqum atrofi nerv halqasi va qorin nerv stvolidan iborat. … Читать далее
TERI ANALIZATORI — teri va baʼzi shilliq qavatlar (ogʻiz va burun boʻshligʻi, jinsiy aʼzolar va b.)ga tashqi muhitdan boʻlayotgan mexanik, issiqlik, kimyoviy taʼsirotlarni sezib, ularni tahlil hamda sintez qiluvchi anatomikfiziologik mexanizmlar majmui. Пост Навигацияси
XURRAK, xurrak otish — nafas yoʻlidan oʻtayotgan havo oqimi taʼsirida hosil boʻladigan tovush. Bunga kichik tilchaning havo oʻtayotganda tebranishi, yaʼni vibratsiyasi sabab boʻladi. Ogʻizni ochib (baʼzan ogʻiz yumuq boʻlganda ham) va chalqancha yotib uxlaganda kishi X. otadi, chunki bunda yumshoq tanglayning oʻta boʻshashishi uchun sharoit yaratiladi. Burunhalqum tuzilishidagi oʻziga xos tugʻma xususiyatlar yoki surunkali yalligʻlanish … Читать далее
TISH — odam va koʻpchilik jagʻogʻizli umurtqali hayvonlar ogʻiz boʻshligʻi (baʼzi balikdar halqumi)dagi suyak tuzilma; ovqatni tishlab uzib olish, chaynash va tutib turish uchun xizmat qiladi. Odamda bundan tashqari, baʼzi tovushlarni talaffuz etishda ham qatnashadi. Embrional rivojlanish davrida Tish epitelial burmalar — tish plastinkalaridan hosil boʻladi. Homiladorlikning 5haftasidayoq hrmilada Tish shakllana boshlaydi. Tishlar ketma-ket joylashib, … Читать далее
KOSMETIKA (yun. kosmetike — pardoz qilish, bezash sanʼati) — kishilar qiyofasini xushroʻylashtirish choratadbirlari hamda vositalari majmui. Kosmetika juda uzoq, tarixga ega. Miloddan 200-y. avval Misrda pardoz uchun har xil materiallar va dori-darmonlardan foydalanishgan. Pardoz vositalari tayyorlash sirasrorlarini faqat tabiblar bilgan. Kosmetika 19-a. ga kelib ilmiy jihatdan rivoj topdi va bora-bora tibbiyot xodimlari qoʻliga oʻtib, teri, … Читать далее
OʻRGIMCHAKSIMONLAR — xelitseralilar kenja tipiga mansub boʻgʻimoyoqlshar sinfi. Uz. 0,1 mm dan 17 sm gacha. Ogʻiz organi soʻruvchi. Koʻzlari oddiy. Boshkoʻkragi ingichka poyacha orqali qorin bilan tutashgan yoki unga qoʻshilib ketgan. Qorinoyoqlari reduksiyaga uchragan yoki shaklan oʻzgarib taroqsimon oʻsimta, varaqsimon oʻpka yoki toʻr bezlarini hosil qiladi. Oʻpka yoki traxeyalar orqali nafas oladi. Ayirish organlari — … Читать далее
SOʻRUVCHILAR, trematodalar (Trematoda) — yassi chuvalchanglar sinfi. Hayvonlar, baʼzan odamning ichki parazita. Toʻgʻri ichakli kiprikli chuvalchanglardan kelib chiqqan. Gavdasining uz. bir necha mm dan 5 sm (baʼzan 1,5 m) gacha. Shakli bargsimon, baʼzan choʻziq. Odatda, 2 soʻrgʻichi bor. Ogʻiz soʻrgʻichi gavdasining oldingi uchida, uning tubida ogʻiz teshigi joylashgan. Qorin soʻrgʻichi ogʻiz soʻrgʻichidan orqaroqda, baʼzan gavdasining … Читать далее
TUNLAMLAR, tungi kapalaklar (Noctuidae) — tangaqanotlilar turkumiga mansub hasharotlar oilasi. 25 mingga yaqin turi maʼlum. Kapalaklari oʻrtacha va mayda (3—5 sm), krramtir, oldingi qanotlarida bir xil naqshi bor, qorni tuklar bilan qoplangan. Kapalaklarning ogʻiz apparati soʻruvchi, qurtlariniki kemiruvchi tipda. Qurtlarining koʻpchiligi yalangʻoch, gʻumbagi qizgʻishjigarrang yoki qoʻngʻir. Kapalaklari gul va daraxt shirasi bilan oziklanadi. Yangi qoʻygan … Читать далее