VANILIN (3-metoksi, 4-gidrooksibenzaldegid) , SʼHN8O, — vanil hidi keladigan rangsiz, achchiq kristall modda. Mol. m. 152,15. Suyuqlanish t-rasi 81—83», qaynash t-rasi 284-285° (SO2 muhitida). T-ra koʻtarilganda parchalanmay, sublimatlanadi. Suvda oz eriydi, spirt, efir, xloroform va b. erituvchilarda yaxshi eriydi. Vanilin vanil mevalarida glikozid holida uchraydi. Sintetik Vanilin lignindan, gvayakol hamda evgenoldan olinadi. Oziq-ovqat, atir-upa sanoatida … Читать далее
GOʻSHT SANOATI — soʻyilgan molni kompleks tarzda qayta ishlovchi sanoat tarmogʻi, oziq-ovqat sanoatining muhim soxasi. Goʻsht sanoati korxonalarida qoramol, qoʻy-echki, parranda, quyon va b. soʻyilib, undan goʻsht olinadi, goʻsht konservasi, kolbasa maqsulotlari, yarim tayyor fabrikatlar (kotlet, chuchvara, pazandachilik mahsulotlari) tayyorlanadi; shuningdek chorvaga yem sifatida ishlatiladigan goʻsht va suyak uni, qimmatbaho tibbiy preparatlar (insulin, geparin, lipokain … Читать далее
GERANIOL, S,0N18O — organik birikma, rangsiz yoki och-sariq rangli atir-gul hidli suyuqdik. Mol. m. 154,26. Suyuqlanish t-rasi — 15°, qaynash t-rasi 229-230°, zichligi 889 kg/m3. Suvda yomon eriydi, etanolda va propilenglikolda yaxshi eriydi. Geraniy, atirgul, sitronella va b. efir moylari tartibida a — va r-shakllari aralashmasi holida boʻladi; murakkab efir koʻrinishida yovvoyi sabzi mevasidan olinadigan … Читать далее
GALAKTOZA (serebroza) , S6N12O6 — oddiy uglevod, monosaxarid; mol. m. 180,16.4-uglerod atomidagi vodorod (N) va gidroksil (ON) guruxlarining molekulada fazoviy joylashuvi bilan glyukozaan farq qiladi. Sut qandi (laktoza) ning tarkibiga kiradi. Galaktoza tabiatda keng tarqalgan, erkin holda hamda diva trisaxarid holida uchraydi (yana q. Shakar). Пост Навигацияси
SOMON — ezib maydalangan gʻalla poyasi; yem-xashak. Bugʻdoy, arpa, javdar, suli va b. gʻalla ekinlarini xirmonda hoʻkiz, ot, eshak bilan yanchishda (hoʻp) mol tuyogʻi taʼsirida poya ezilib, mayda Somon qosil boʻladi. 100 kg bahorgi arpa va bugʻdoy S. nining toʻyimligi 22—33 ozuqa birligiga teng. Bugʻdoy va arpani kombaynda yanchishda esa barglarining koʻp kismi yanchish jarayonida … Читать далее
SERIY, oyeamino (3oksiprpoion kislota, NOSN2—CH(NH2) COOH — tabiiy aminokislota. Mol. m. 105,10. Suvdaeriydi, spirt va efirda erimaydi. Seriyni nemis kimyogari E. Kremer 1865-y. da ipak yelimidan ajragib olgan. 2 optik faol: L va D hamda ratsemik — DL shakdda boʻladi. LC barcha oqsillar tarkibida, ipak fibrionida (16% gacha) va yelimida (40% gacha) ayniqsa koʻp. Organizmda … Читать далее
SARGARDON (fors, cap — bosh; gardon — aylantirmoq) — 1) bekorga ovorai sarson boʻlib yurish, ovorai sarsonlik; 2) boshidan oʻgirib sadaqa qilish; Oʻzbekistonning ayrim tumanlarida ogʻir yotgan bemor yoki oʻzining boshidan aylantirib faqirlarga berilgan pul, mol yoki boshqa qimmatbaho narsalar; 3) 20-a. ning 30y. larigacha toʻy va bazmlarda raqqos va raqqosalar oʻyinga tushganda ularning boshlaridan … Читать далее
YASOQ (moʻgʻulcha dzasaq — qonun; jazolash) — 1) 1206 yil Chingizxon buyuk qurultoyda ulugʻ xon etyb saylanganda eʼlon qilingan qonunlar majmuasi; oʻrta asrlar moʻgʻul huquqi toʻgʻrisidagi asosiy manba (q. Chingizxon yasosi); 2) Moʻgʻullar davlatida (13—15-asrlar) mavjud qonunqoidalarni buzgan, ularga itoat qilmagan shaxslarga beriladigan jazo. Tarixiy obidalarda qayd etilishicha, Yasoqqa tortilgan jinoyatchilar aksariyat qatl etilgan; 3) … Читать далее
SURXONDARYO TEATRI, Mannon Uygʻur nomidagi Surxondare viloyat oʻzbek davlat musiqali drama teatri — Oʻzbekistonning yetakchi teatrlaridan biri. 1935-y. 5 noyab. da Afandixon Ismoilov sahnalashtirgan «Gʻolibiyat» spektakli bilan Termiz sh. da ochilgan. Toshkent yosh tomoshabinlar teatridan kelgan bir guruh sanʼatkorlar teatr asosini tashkil qildilar. Teatr direktori etib R. Bobojonov, bosh rej. A. Ismoilov, bosh rassom N. … Читать далее
DIMETILFORMAMID, chumoli kislota dimetilamidi, (HCONCH3) 2 — oʻziga xos hidli rangsiz suyuklik. Mol. m. 73,09. Suyuklanish t-rasi — 61°, qaynash t-rasi 153°, zichligi 944,5 kg/m3 (25°); suv, spirt, atseton, efir, benzol, uglerod sulfid (CS2)ra aralashadi. Sanoatda chumoli kislotani dimetilamin b-n kondensatlash, metilformiat aminozolini dimetilamin bilan 80—120° t-ra va 0,1 — 0,4 MPa bosimda kondensatlash, me-tilaminni … Читать далее