KAYSONIYLAR — 7-a. da shialar orasidan ajralib chiqqan firqa tarafdorlari. Shialarning 3-imomi Husayn 680-y. da Karbalo yaqinida qalok boʻlgandan keyin, 4-imomni eʼtirof etishda ular orasida ixtilof yuz bergan: ularning bir qismi Husaynning oʻgʻli Ali (Zayn al-Obidin)ni imom deb tanisa, boshqa guruhi Husayn oʻgʻillarining juda yoshligi va rahnamolikka qobil emasligini sabab qilib koʻrsatib, Alining Banu Hanifa … Читать далее
SALJUQIYLAR DAVLATI — Yaqin va Oʻrta Sharq, qisman Movarounnahrda saljuqiylar sulolasi boshqargan davlat (1038—1308). Saljuqiylar davlatiga Saljuqnnj nevarasi Sulton Toʻgʻrulbek asos solgan. Saljuq turklari 11-a. ning 20y. larida harbiy xizmatlari evaziga Xurosonda Mahmud Gʻaznaviydan koʻplab mulklar olganlar. Biroq keyinchalik gʻaznaviylar ularga qarshi lashkar joʻnatib, Arslon Isroil ibn Saljuqni asir olishgan va Hindistondagi harbiy qalʼada tutqunlikda … Читать далее
SOʻX TUMANI — Fargʻona viloyatidagi tuman. 1942-y. iyulda tashkil etilgan. 1959-y. 7-martda Rishton tumaniga qoʻshib yuborildi. 1990-y. 27 fev. da qaytadan tuzilgan. Qirgʻiziston bilan chegaradosh. Mayd. 0,22 ming km2. Axoliyey 51569 kishi (2003). Tumanda 4 qishloq fuqarolari yigʻini (Oxunboboyev, Ravon, Soʻx, Xushyor) bor. Markazi — Ravon qishlogʻi. Tabiati. Tuman hududi Fargʻona viloyati jan. da, Soʻx … Читать далее
SUGʻD VILOYATI (1939-y. dan 2000-y. iyungacha Leninobod viloyati) — Tojikiston Respublikam tarkibidagi viloyat. Respublikaning shim. da joylashgan. 1939-y. 27 okt. da tashkil etilgan. 1962-y. da tugatilib, 1970-y. 23ʻdek. da qayta tashkil etildi. Sv. shimol, shim. sharq, shim. gʻarb va gʻarbdan Oʻzbekiston Respublikasi, sharqdan Qirgʻiziston Respublikasi, jan. dan Tojikistonning Respublikaga qarashli tumanlari bilan chegaradosh. Mayd. 26,1 … Читать далее
SAMARQANDIY Muhammad ibn Abdujalil (12-a.) — hanafiy muhaddis. Abu Hafs Najmiddin Umar ibn Muhammad anNasafiyning shogirdi. Samarqandiyning «Muntaxab kitob alkand fi zikr ulamoi Samarqand» («Samarqand ulamolari xotirasiga doir qand (dek shirin) kitobining saylanmasi») kitobi bor. Unda samarqandlik 200 ga yaqin muhaddis, faqih, ulamo haqidagi maʼlumotlar keltirilgan. Oʻziga xos hadis toʻplami hisoblanadigan bu asarning yagona va … Читать далее
ERON, Eron Islom Respublikasi (Jumhuriye Islomiye Iron) — Janubiy Gʻarbiy Osiyodagi davlat. Mayd. 1648 ming km2. Aholisi 66,4 mln. kishi (2003). Poytaxti — Tehron shahri Maʼmuriy jihatdan 30 oston (viloyat)ga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Eron — islom respublikasi. Amaldagi konstitutsiyasi 1979 yil 2—5 dek. dagi referendumda tasdiqlangan, keyinchalik tuzatishlar kiritilgan. Konstitutsiya boʻyicha davlatning oliy rasmiy shaxsi … Читать далее
MAHMUD GʻAZNAVIY, Abulqosim Mahmud ibn Sabuqtegin (967 — Gʻazna, 1030) — davlat arbobi va harbiy sarkarda, Gʻaznaviylar davlati hukmdori (998—1030). Sabuqteginttg oʻgʻli. Yoshligida otasidan harbiy sanʼ-atni puxta egallagan. Somoniylarga qarshi isyon koʻtargan turk amirlari Abu Ali Simjuriy va Foyiqqa qarshi janglarda otasining qoʻshinida qatnashib, katta jasorat koʻrsatgani uchun «sayf uddavla» («davlat qilichi») unvoni bilan taqdirlandi … Читать далее
XORAZM MAQOMLARI — maqom turi. Xorazmda maqom yoʻllariga yaqin mumtoz musiqa namunalari qadimdan maʼlum boʻlgan. Bizgacha yetib kelgan shakli — olti maqom (Rost, Buzruk, Navo, Dugoh, Segoh, Iroq) tizimi Shashmaqom asosida 19-a. boshlarida shakllangan. Har bir maqom belgilovchi omil — muayyan lad tizimi va uning asosida yuzaga kelgan kuy yoʻllaridan iborat. Xorazm maqomlari Buxoro Shashmaqomi … Читать далее
XIROMIY (taxallusi; ismi Mullo Qurbon) (1796, Kitob viloyati Charmgaron guzari — ?) — shoir. Baʼzi manbalarda Mirzo Qurbon, Muhammad Qurbon deb ham tilga olingan. Kenagas urugʻidan. Buxorodagi Mir Arab madrasasida tahsil koʻrgan. Iqtisodiy tanglik tufayli madrasani tugata olmagan, 25 yoshida Kitobga qaytgan. Xattotlik, tabiblik, charmgarlik qilib roʻzgʻor tebratgan. X. Nasrullaxonttg bosqinchilik siyosatiga qarshi kurashuvchilar safida … Читать далее
XAZINACHI — hukmdor va b. ning pullari, qimmatbaho buyumlari va b. moddiy boyliklarini saklovchi shaxs. Somoniylar davrida Buxoro Registoni atrofida joylashgan 10 ta devonning 2-si X. devoni, yaʼni mustovfiy devoni hisoblangan. Xorazmshohlar davrida mustovfiy oʻlka moliya organi boshligʻi, moliya maslahatchisi, oʻlka boshqaruv organi aʼzosi tarzida faoliyat koʻrsatgan. Qoraxoniylar davlatida X. masʼuliyatli lavozimlardan biri sanalib, agichi … Читать далее