GRUZIYA (Sakartvelo), Gruziya Respublikasi — Zakavkazyening markaziy va garbiy qismida joylashadi davlat. Mayd. 69,7 ming km2. Aholisi 5411 ming kishi (1996). Poytaxti — Tbilisi sh. Gruziya tarkibiga Abxaziya, Ajariya kiradi. 65 tuman, 62 shaqar va 52 shaharcha bor. Davlat tuzumi. Gruziya — demokratik respublika. 1995-y. da qabul qilingan konstitutsiyaga binoan davlat va ijroiya qokimiyat boshligʻi … Читать далее
DEZOKSIKORTIKOSTERON, DOK — biologik faol steroid. Mol. m. 330,45. Umurtqali hayvonlar buyrak usti bezlarida kortikosteron va al-dosteron biosintezida (q. Kortikosteroidlar) oraliq birikma sifatida hosil boʻladi. Dezoksikortikosteron, dok va uning sintetik preparatlari (D. atsetat, Dezoksikortikosteron, dok trimetilatsetat) organizmda suv-tuz almashinuviga taʼsir etadi: natriy ionlari va suvni tutib qoladi, kaliy ionlari ajralishini tezlashtiradi va tomirlar tonusini barqarorlashtiradi. … Читать далее
SAMARQAND VILOYATI — OʻzR tarkibidagi viloyat. 1938-y. 15 yanv. da tashkil etilgan. Shim. va gʻarbdan Navoiy viloyati, jan. dan Qashqadaryo, jan. sharkdan$ Jizzax viloyati bilan chegaradosh. RYayd. 16,8 ming km2. Aholisi 2824,9 ming kishi (2004). Tarkibida 14 tuman (Bulungʻur, Jomboy, Ishtixon, Kattaqoʻrgʻon, Narpay, Nurobod, Oqdaryo, Payariq, Pastdargom, Paxtachi, Samarqand, Toylok, Urgut, Qoʻshrabot) (tumanlar haqida alohida … Читать далее
FOTOLIZ (foto… va…liz) — suyuq, qattiq va gazeimon moddalarning yorugʻlik nuri taʼsirida parchalanishi. Parchalangan mahsulotlar mol. m. kichik boʻlgan molekulalar, erkin radikallar yoki atomlar (fotodissotsiatsiya), musbat va manfiy zaryadli ionlar (fotoionizatsiya) boʻlishi mumkin (yana q. Fotokimyo). Пост Навигацияси
FENOLFTALEIN, 4,4Dioksiftalofenon, S20N|4O4 — hidsiz, taʼmsiz, rangsiz kristall modda. Mol. m. 318,33. Suyuqlanish trasi 259—263°. Suvda oz, spirtda yaxshi eriydi. Fenolni ftal angidrid bilan kondensatlab olinadi. Fenolftalein trifenilmetan boʻyagichlar guruhiga kiradi. Analitik kimyoda kislota va ishqorlarni titrlashda indikator sifatida qoʻllanadi. Tibbiyotda surgi dori sifatida ishlatiladi. Surunkali ich qotishda tarkibida 0,1g Fenolftalein boʻlgan tabletkalar (purgen) buyuriladi. … Читать далее
FARGʻONA TEATRI, Yusufjon qiziq Shakarjonov nomidagi Fargʻona viloyat musiqali drama va komediya teatri — Oʻzbekistonning koʻhna teatrlaridan biri. 1930-y. da tashkil boʻlgan. Tashkilotchilari Mamadali Haydarov, Soli Ahmedov. 1933-y. Margʻilon teatr truppasi ham Fargʻona teatriga birlashtirildi. Muxammad Tojizoda bosh rej. etib tayinlandi. B. Poʻlatov, M. Olimova, M. Qoriyeva, S. Qosimov, L. Sarimsoqova, S. Saidova, A. Rahmonov, … Читать далее
SUT KISLOTA, 2gidroksipropion kislota, SN3SN(ON) SOON — bir asosli oksikislota. Hayvon, oʻsimlik va mikroorganizmlarning moddalar almashinuvidagi muxim oraliq mahsulot. Rangsiz kristall modda. Mol. m. 90,1. Suvda oson eriydi. 2 optik faol (LQ) S. k.: D() sut (goʻsht—sut) kislota va ratsemik Sut kislota — achitqi Sut kislota maʼlum. Organizmda glikoliz jarayonida, shuningdek, sut, karam achiganda hosil … Читать далее
KUSHXONA (fors, kush — oʻldirish, soʻyish va xona — joy maskan) — uy hayvonlari (qoramol, qoʻy, echki va b.) ni soʻyib, goʻsht va submahsulotlarga dastlabki ishlov beradigan korxona. Mol soʻyilganda sanitariya-gigiyena qoidalariga toʻliq amal qilishni taʼmin-laydigan uskunalar bilan jihozlanadi. Aksariyat tuman markazlari, kichik sha-qarlarda qurilgan (q. Goʻsht sanoati). Пост Навигацияси
SUNʼIY BUYRAK, gemodializator — xastalangan buyraklarning chiqaruv funksiyasini vaqtincha oʻtaydigan apparat. Asosiy vazifasi oʻtkir va surunkali buyrak yetishmovchiligida suv elektrolit va kislotaishqor balansini, qon tarkibini normal saklash, moddalar almashinuvi mahsulotlarini va turli zaharlanishlardan hosil boʻlgan toksinlarni, shuningdek, shishganda organizmdagi ortiqcha suvni chiqarib tashlashdan iborat (gemodializ). Amerikalik olim Abel 1913-y. dializ apparati kashf qilib, tajribada sinab … Читать далее
KRIOSKOPIYA (krio… va yun. skopeo — qarayapman, kuzatayapman) — fizik-kimyoviy analiz usullaridan biri. Eritilgan moddaning mol. m. ni aniqlash usuli. Sof erituvchining muzlash t-rasiga nisbatan eritma muzlash t-rasining pasayishini oʻlchash. Пост Навигацияси