GʻARB

GʻARB — ufqning, dunyoning 4 asosiy tomonlaridan biri. Shim. ga qarab turgan quzatuvchining chap tomonida. Osmon soyerasida Gʻarb olam (osmon) ekvatori bilan haqiqiy ufq chizigʻi kesishgan ikkita nuktadan biri. Gʻarb yoki XV (uye„1) bilan belgilanadi. Oʻrta asrlarda Gʻarb oʻrniga magʻrib atamasi ishlatilgan. Afrikaning shim.-gʻarbiy qismi, Tunis, jazoir, Marokash Magʻrib deb, Atlantika okeani, Oʻrta dengiz Magʻrib … Читать далее

GʻAZNAVIYLAR

GʻAZNAVIYLAR — Xuroson, Shim. Hindiston hamda qisman Movaroun-nahr va Xorazmda hukmronlik qilgan turkiy sulola (962—1186). Gʻaznaviylar davlatsht boshqargan. Sulolaga somoniylar lashkarboshisi Attegin asos solgan. Sulola nomi davlat poytaxti Gʻazna sh. dan olingan. Somoniylar davrida mamlakatning siyosiy hayoti va harbiy qoʻshinda turk gʻulomlari katta rolʼ oʻynagan. Somoniy amirlari koʻplab turk gʻulomlarini saltanatga qilgan xizmatlari eva-ziga siylab, … Читать далее

GʻAVVOSLIK

GʻAVVOSLIK — suv ostida turli i. t. va amaliy ishlarni bajarish maqsadida odamlar (gʻavvoslar)ni maxsus kiyimlarda suv ostiga tushirish bilan bogʻliq faoliyat sohasi. Qadimda (ayrim joylarda hozir ham) odamlar suvga hech qanday vositalarsiz, nafasini 1—2 min. ichiga yutib, 20—30 m chuqurlikkacha shoʻngʻiganlar. Keyinchalik nafas olish uchun qamish nay, havo toʻldirilgan mesh, havo yostigʻi ishlatiladigan boʻldi. … Читать далее

GʻUMAY

GʻUMAY — boshoqdoshlarga mansub koʻp yillik begona oʻt. Poyasi silliq, boʻyi 2 m gacha oʻsadi. Barglari choʻziqnashtarsimon, poya uchida koʻp boshokli choʻzinchoq roʻvaksimon toʻpgul hosil qiladi. Iyul-avg. da gullaydi va mevalaydi. Bir tupi 2—4 minggacha urug beradi. Urugʻi tangacha qobiqli boʻlib, tuproqda 3—4 yilgacha unuvchanlik qobiliyatini saqlaydi. 30—35° optimal t-rada yaxshi unadi. Iddizpoyasi oq rang … Читать далее

GʻOZONXON

GʻOZONXON (1271-1304) – hulokuiylar sulolasidan boʻlgan Eron hukmdori (elxoni) (1295—1304). Oʻsmirlik chogʻidayoq Xuroson noibligiga tayinlangan; 1295-y. elxon Bayduga qarshi isyon koʻtarib taxtni egallagan. Buddaviylik taʼlimini olgan, lekin Eron zodagonlari va ruhoniylari, koʻchmanchi moʻgʻul zodagonlarining koʻmagiga ehtiyoj sezgan Gʻ. Islomni qabul qilgan va uni qaytadan davlat diniga aylantirgan. 1299—1303-y. larda Gʻ. Suriyaga 3-marta harbiy yurish qilgan. … Читать далее

GʻILAYLIK

GʻILAYLIK — koʻzning noraso holati, bunda bir koʻz qorachigʻi koʻrilayotgan buyumga toʻgʻri qaragan, ikkinchisi esa burun tomonga (yaqinlashuvchi Gʻilaylik) yoki chekkaga (uzoqlashuvchi Gʻilaylik) ogʻgan boʻladi. Funksional Gʻilaylik va falajlanish gʻilayligi farq qilinadi. Funksional Gʻilaylikda koʻz tashqi mus-kullari, ularning optik apparati yoki koʻz toʻr pardasining funksiyalari buziladi. Koʻpincha yosh bolalarda uch-raydi. Bolalarda ikki koʻzning hamkorlikda normal … Читать далее

GʻAFUROV

GʻAFUROV Mahmudjon (1917.20.10 — Toshkent — 2000.5.1) — xonanda (tenor), aktyor. Oʻzbekiston xalq artisti (1950). 1939-y. dan Muqimiy teatrida aktyorxonanda. shuningdek, Navoiy teatri yakkaxon xonandasi (1951 — 53). Muqimiy teat-rida sahnalashti-rilgan musiqali dramalarda Tohir (T. Jalilov, «To-hir va Zuhra»), Alpomish (T. Jalilov, «Alpomish»), Haydar (T. Jalilov, «Nurxon»), Subhonqul (S. Boboyev, «Vatan ishqi»), Tursunali (M. Leviyev, … Читать далее