XACHATURYAN Aram Ilich

XACHATURYAN Aram Ilich (1903.6.6, Tbilisi yonidagi Kojori kishlogʻi — 1978.1.5, Moskva, Yerevanda dafn etilgan) — kompozitor, dirijyor. Millati arman. Xalq artisti (1954), Mehnat Qahramoni (1973), Armaniston (1938), Rossiya (1944), Oʻzbekiston (1967)da xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi. Moskva konservatoriyasini tugatgan (1934). Gnesinlar nomidagi Musiqaped. inti hamda Moskva konservatoriyasida (1950-y. dan) dare bergan (1952-y. dan prof.). X. musiqasi oʻta joʻshqinligi, hayotbaxshligi, kuylar jozibadorligi, garmoniya va orkestr boʻyoqlarining rangbarangligi bilan ajralib turadi. Ijodida Kavkaz xalqlari (ayniqsa, arman) musiqa (gusanlar, oshiqlar sanʼati va b.) anʼanalarini zamonaviy kompozitorlik ijodiyoti tamoyillari bilan uzviy bogʻlab, oʻziga xos uslubini yaratishga erishgan. Fortepiano (1936), skripka (1940), violonchel va orkestr uchun (1946) konsertlari, «Gayane» (1942, birinchi milliy baleti) va «Spartak» (1954) baletlari, simfonik syuitalar («Maskarad», 1944 va b.) dunyoga mashhur. Shuningdek, X. 3 simfoniya (1934—47), 3 konsertrapsodiya (1961— 68), kamer asarlar, qoʻshiklar, spektakl va kinofilmlarga musiqa va b. muallifi. Oʻzbek va Kavkaz xalq kuylari asosida trio (1932), «Rake syuitasi» (1933) ni yaratgan. Italiya, Germaniya va b. sanʼat akademiyalarining faxriy aʼzosi. Dirijyor sifatida Yevropa, Amerika, Shim. Afrika, Osiyo mamlakatlarida gastrolda boʻlgan.