PIRROTIN

PIRROTIN (yun. pyrrotes — choʻgʻday qizil yoki quyuq sariq) , magnit kolchedani — sulfidlar sinfiga mansub mineral. Tarkibi Gʻye, KS. Qoʻshimcha sifatida Ni, Co boʻladi, hamda qat-tiq qorishmalari (xalkopirrotinlar) uchraydi. Geksagonal yoki monoklin singoniyali kristallari kam uchraydi, odatda, yaxlit massa yoki xol-xol donalar shaklida boʻladi. Rangi toʻq sariq, qiz-dirilganda qoʻngʻir tusga kiradi, me-talldek yaltiroq, moʻrt. Strukturasi nuqsonli, chunki oktaedr boʻshliqlarning hammasi ham Gʻye bilan toʻldirilmagan. Qat-tikligi 3,5—4,5; zichligi 4580—4700 kg/ m3. Magnit xossasi tarkibiga qarab oʻzga-radi: S kam boʻlgan triolit va geksagonal Pirrotin — antiferromagnetiklar, S koʻp boʻlgan monoklin Pirrotin — ferromagnetik (Kyuri nuqtasi 300—320°S). P. ning ay-rim minerallari paramagnetizm (magnit anizotropiyasi) xususiyatiga ega. Pirrotin qaynoq aralashmalardan vujudga keladi. Turli genetik tiplarda va endogen konlarda tarqalgan: asosli magmatik jinslarda sulfat uyumlari (mis-nikel sulfidlar) orasida, kontakt-metasomatik konlarda xalkopirit, pirit, kassiterit, sheyelit, kalsit, kvars b-n, gidrotermal konlarda sfalerit, galenit, xalkopirit, kassiterit, arsenopirit b-n, choʻkindi jinslar orasida siderit bilan birga uchraydi. Oksidlanish zonasida pirit, markazit va qoʻngʻir te-mirtoshlarga aylanadi. Pirrotin rudalarida boshqa foydali komponentlar boʻlmasa, kam foydalaniladi, ular oltingugurt, temir, sulfat kislota olishda xom ashyo sifatida ishlatiladi, nikelli Pirrotin nikel olish uchun foydalaniladi. P. Oʻzbekistonda dastlab Samarqand viloyatida (1891), soʻngra Chatqol-Qurama togʻlarida, Oʻzbekiston gʻarbi va janubida va b. joylarda topilgan.