Результаты поиска для: a/oz/encyclopedia/k/kontakt/

REKTIFIKATSIYA (lot. rectus — oddiy va… fikatsiya) — suyuq aralashma komponentlarini rektifikatsion kolonnalarda haydash usulida ajratish. Rektifikatsiya muvozanatda boʻlmagan (suyuq va bugʻ) fazalar orasida issiklik va moddalarning diffuzion almashinishiga asoslangan. Rektifikatsiya qaynash tralari yaqin boʻlgan suyukliklar aralashmalarini ajratish zaruriyati boʻlganda qoʻllanadi. Rektifikatsion kolonnada koʻp toʻsikdar boʻlib, unda suyuq aralashma bugʻlari kondensatlanadi va pastdan chiqayotgan bugʻning … Читать далее

NERV OXIRLARI, terminallar — nerv hujayralarining oʻsiqchalari (aksonlar) oxiridagi tuzilma; oʻsik,chalarning toʻqimalar, muskullar, bezlar, qon tomir devorlari yoki boshqa bir neyronga kelib tutashish — sinaptik kontakt hosil qilish joyi; taʼsirotni qabul qilish va uzatish vazi-fasini bajaradi. Sezuvchan yoki retseptor Nerv oxirlari — retseptorlar va effektor Nerv oxirlari ajratiladi. Retseptorlar organizmdagi hamma aʼzo va toʻqimalarda boʻlib, … Читать далее

KATALIZ (yun. katalysis — buzilish, parchalanish) — kimyoviy reaksiyalar tezligining baʼzi moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda (reagent)lar b-n bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi oʻzgarmasdan ajralib chiqadi. Katalizator sifatida turli xil moddalar (gaz, suyuqliklar va qattiq moddalar) ishlatilishi mumkin. Reagentlar va katalizatorlarning fazaviy holatiga qarab katalitik jarayonlar, … Читать далее

INTRUZIYA (lot. untrudo — yorib kirib borish) — 1) magmaiint Yer pusti qatlamlariga kirib olishi jarayoni. Intruziya natijasida intruziv togʻ jinslari tarkib topali; 2) magmaning Yer poʻstida qotishidan hosil boʻlgan geologik magmatik jism. Atrof jinslar struktu-rasiga nisbatan mos (lakkolit va b.) va nomos (batolitlar, shtoklar, day-kalar va b.) yotgan Intruziyalar farq qilinadi. Magmani kirib borgan … Читать далее

LOJUVARD (fors. — moviy) , lazurit, lyapis-lazur — mineral. Kimyoviy tarkibi (Na,Ca)g[Al SiOJ6(SO4, C1,S)2. Kub singoniyada kristallanadi. Asosan, toʻq koʻk, binafsha va koʻkimtir-yashil yaxlit, zich tusdagi mayda donador massalar koʻrinishida, baʼzida kristallar holida uchraydi. Qattiqligi 5,5—6,0. Zichligi 2,3—2,4 g/sm3. Yaltirokligi shishasimon. Xlorid kislotada parchalanadi. Kontakt metamorfli ohaktoshlarda ishqorli va kamroq otilib chiqqan nordon togʻ jinslari … Читать далее

LANGAR KONI — Jan. Nurota togʻlarining Oqtov granitsimon massivining gʻarbiy va jan.-gʻarbiy kontakt zonasida joylashgan volfram va vollastonit koni. Langar koni skarnli-rudali konlar turiga mansub. Skarnli zonalarning uz. 30—500 m, qalinligi 0,1 — 35 m, chuq. 80—200 m. Skarnlarda volfram va vollastonitdan tashqari, piroksen, granit, epidot, vezuvian va b. minerallar ham uchraydi. Langar skarnlarining sheyelitta … Читать далее

KONTAKT-METAMORFIK KONLAR — intruziv jinslarning turli tarkibdagi jinslar bilan yuqori t-ra taʼsirida kontakt zonasida yuzaga kelgan foydali qazilma yotqiziqlari. Bunda jins ichiga yorib kirgan magmadan atrofni oʻrab turgan jinslarga yangi moddalar oʻtmaydi. Jarayonning jadalligi va mineral hosil boʻlish xususiyatlari, jumladan, rudaning vujudga kelishi jinslarning dastlabki tarkibiga, kontakt joyidan uzoq yoki yaqinligiga, jarayonning chuqurligi, oʻlchamlari, shakllari … Читать далее

KOLLEKTOR (lot. collector — yigʻgich) — 1) elektr tok chastotasini mexaniq oʻzgartirgich; elektr mashina rotori (yaqori) bilan konstruktiv birlashtirilgan. Bir-biridan va rotor korpusidan elektr jihatdan izolyatsiyalangan tok oʻtkazuvchi plastinkalardan iborat. Har qaysi plastina yakor chulgʻamining bir yoki bir necha oʻramlariga ulanadi. Rotor aylanganda Kollektor plastinalari sirtida kontakt choʻtkalari birin-ketin sirpanib, chulgʻamni tashki elektr zanjiriga ulaydi; … Читать далее

KUMUSHKON POLIMETALL KONI — Toshkent viloyatining Parkent tumanida, Chatqol togʻlarining jan.gʻarbiy qismida, Parkentsoyning chap sohilida. Qizilnura kvarsli porfirlar kontakt zovalariga toʻgʻri keladi. Qad. da (1 —18-a. lar) Kumushkon polimetall konidan faqat kumush qazib olingan, shuning uchun «Kumushkon» deb atalgan. Kon yaqinida 1940-y. larda konchilar qishlogʻi vujudga kelgan. Keyinroq Kumushkon polimetall konida qoʻrgʻoshin, pyx, kadmiy va … Читать далее

ZARBA, zarb (fizikada) — harakatlanayotgan qattiq jismlar toʻqnashganda, qattiq jism suyuklik yoki gaz bilan oʻzaro taʼsirlashganda yuzaga keladigan hodisalar majmui. 3. davom etadigan vaqt oraligʻi, odatda, juda qisqa (sekundning oʻn minglik ulushlaridan mln. lik ulushlarigacha), birbiriga uriluvchi jismlarning kontakt (tutashuvchi) yuzalaridagi kuchlar (3. kuchlari) esa juda katta oniy kuchlar boʻladi. Toʻqnashgan sistemalar uchun oniy kuchlar … Читать далее