Результаты поиска для: a/oz/encyclopedia/a/alkaloidlar/

DORIVOR OʻSIMLIKLAR — odam va hayvonlarni davolash, kasalliklarning oldini olish uchun, shuningdek, oziq-ovqat, atir-upa va kosmetika sanoatida ishlatiladigan oʻsimliklar — giyohlar. Yer yuzida Dorivor oʻsimliklarning 10—12 ming turi borligi aniqlangan. 1000 dan ortiq oʻsimlik turining kimyoviy, farmakologik va dorivorlik xossalari tekshirilgan. Oʻzbekistonda Dorivor oʻsimliklarning 700 dan ortiq turi mavjud. Shulardan tabiiy sharoitda oʻsaditan va madaniylashtirilgan … Читать далее

GʻIJMALOS, gʻichmalos — govzabondoshlar oilasiga mansub bir yillik oʻsimlik. Boʻyi 10—40 sm, shoxlangan poyasi tukchalar bilan qoplangan. Barglari tuxumsimon, uch qismi toʻmtoq yoki oʻtkir qirrali. Gullari mayda, gajak toʻpgulga yigʻilgan, kosacha bargi 2 mm, gul tojisi oqish, mayda, toj naychasi 2—3 mm. mevasi 4 boʻlakli yongʻoqcha. Urugʻi tuxumsimon, usti yaltiroq, tekis yoki sal gʻadir-budir. May—iyunda … Читать далее

ZAHARLI ZAMBURUGʻLAR — tarki bida turli zaharli moddalar (mas, alkaloidlar) boʻladigan zamburugʻlar. Koʻpchilik 3. z. ning alkaloidlari, asosan, hazm organlariga taʼsir etadi. Maye, don ekinlarida uchraydigan qorakuya (qoramigʻ — Claviceps rifigea)ning qattiq qora sklerotsiysi tarkibida alkaloidlar odam va hayvonlarning meʼda, ichak va b. organlarini zaharlaydi. 3. z. alkaloidlaridan ayrimlari tugʻish jarayonini jadallashtirish uchun oz miqdorda … Читать далее

ILDIZ AJRATADIGAN MODDALAR — oʻsimlik hayot faoliyati jarayonida ildizlar orqali atrof muhitga ajralib chiqadigan organik va mineral moddalar. Ildizlarning moddalar chiqarishi normal fiziologik funksiyadir. Ildiz ajratadigan moddalar tarkibida oʻsimlik orga-nizmida kechadigan moddalar almashi-nuvida qatnashadigan barcha moddalar boʻladi. Mineral birikmalardan karbonat kislota, kaliy, kalsiy, magniy, natriy ionlari, sulfatlar, ammoniy xloridlar, fosfatlar va b. bor. Organik birikmalardan: … Читать далее

BELLADONNA (Atropa belladonna) — ituzumdoshlar oilasiga mansub koʻp yillik zaharli oʻt. Boʻyi 0.5 — 1,5 (2) m. Barglari ellipssimon, oʻtkir uchli, tekis qirrash, kalta bandli, ketmaket juft-juft boʻlib joylashgan. Har juftdagi bitta barg katta buladi. Tullari bittadan yeyu! juft-juft holda barg qoʻltigʻiga oʻrnashgan. Mevasi toʻqbinafsha rang, koʻp urugʻli hoʻl meva. Yovvoyi holda Qrim, Kavkaz, Moldaviya … Читать далее

VALERIANA (Valeriana L.) , maunasorundoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻt, yarim buta, buta va lionlar turkumi. Barglari butun, uch boʻlakli yoki patsimon qirqilgan. Toʻpguli gullaganida boshchasimon, mevasi yetilganida roʻvaksimon boʻladi. Gullari mayda. 200 ga yaqin turi Shim. yarim sharning muʼtadil va sovuq iqlimli hududlarida, Jan,. Amerikada, 1 turi Kilimanjaro togʻlarida tarqalgan. Andda ayniqsa xilma-xil turlari … Читать далее

YUNUSOV Sobir Yunusovich (1907.18.3 Toshkent 1995.29.11) kimyogar olim. Oʻzbekiston FA akad. (1952). SSSR FA muxbir aʼzosi (1958), Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan va texnika arbobi (1959), kimyo fanlari d-ri (1949), prof. (1952). Mehnat Qahramoni (1969). Oʻrta Osiyo un-tini tugatgan (1935). Urush qatnashchisi (1941—43). Oʻzbekiston FA Kimyo instituti alkaloidlar kimyosi lab. mudiri (1943—87), ayni vaqtda in-t direktori … Читать далее

VAKUOLALAR (frans. Vakuole, lot. vacuus — boʻsh) — oʻsimlik va hayvonlar hujayrasida ichi suyuqlik bilan toʻlgan, sitoplazmadan membrana bilan ajralib turadigan boʻshliq. Bir hujayralilarda ferment bilan toʻlgan hazm qilish Vakuolalari, osmoregulyatsiya va ayirish funksiyasini bajaruvchi, qisqaruvchi Vakuolalar, koʻp hujayrali hayvonlar hujayrasida esa ikkilamchi lizosomalar guruhiga mansub va oʻzida gidrolitik ferment saqlovchi, hazm qiluvchi va avtofaglovchi … Читать далее