MOLIYA BOZORI — oldisotdi obyekti pul (pulga tenglashtirilgan qogʻozlar) boʻlgan bozor. Bu bozorda moliya mablagʻlarini vaqtincha haq toʻlab ishlatish yoki ularni sotib olish yuzasidan boʻlgan munosabatlar; pul mablagʻlarining uni jamgʻarganlardan qarzga oluvchilarga oʻtishini taʼminlaydigan bozor in-tlari. Ortiqcha mablagʻlarga ega boʻlgan xoʻjalik subyektlari oʻz moliyaviy resurslari ni mablagʻlarga muhtoj subyektlarga taklif qiladi. Moliya bozori banklarda, fond … Читать далее
POPULYATSIYA (lot. populus — guruh, uyushma, xalq) — erkin chatisha oladigan (yoki chatishish imkoniyatiga ega boʻlgan), aniq yashash arealini egallagan va maʼlum darajada zamon va ma-konda bir-biriga oʻzaro taʼsir kursa-tadigan organizmlar guruhi. Populyatsiya dagi genetik oʻzgarishlar turlarning kelib chiqishi, yangi oʻsimlik navlari, hayvon zotlarini yaratish va b. asosini tashkil qiladi. «Populyatsiya» terminini daniyalik genetik V. … Читать далее
MAGMA (yun. magma — quyuq boʻtqa) — tarkibi, asosan, silikatdan iborat otash-olovli suyuq massa, Yer pusti yoki yuqori mantiyada vujudga keladi va soviganda magmatik togʻ jinslarini hosil qiladi. Kamdan-kam holda magmatik erigan jinslarda silikat bulmaydi (mas, Sharqiy Afrika vulkanlari). Magma — oʻzaro bogʻliqholda yuzaga kelgan kup sonli kimyoviy elementlarning murakkab eritmasi, ular orasida Si, A1, … Читать далее
MAMADALIMOV Abdugʻafur Teshaboyevich (1947.1.2, Andijon) — fizik olim, Oʻzbekiston FA akad. (2000), fizikamat, fanlari d-ri (1985), prof. (1989). ToshDU ni tugatgan (1969). Oʻzbekiston FA Fizikatexnika in-tida, Polimerlar kimyosi va fizikasi in-tida, Issiklik fizikasi boʻlimida ishlagan (1969—94). OʻzMU prorektori (1994-98), 1989-y. dan OʻzMU prof. Ilmiy ishlari chuqur sathli yarimoʻtkazgichlar va elektroʻtkazuvchan polimerlar fizikasiga oid. Yarimutkazgichlarda chuqur … Читать далее
MUHAMMAD BURUNDUQ BARLOS (toʻliq ismi Muhammad Burunduq ibn Ali ibn Burunduk, ibn Jahonshoh ibn Joku Barlos) (taxm. 15-a. oʻrtalari — 16-a. boshi) — Sulton Husayn Boyqaronkng lashkarboshisi. Husayn Boyqaro 1495 — 96 y. larda Hisor, Xuttalon va Badax-shonga yurish qilganida Muhammad Burunduq Barlosni Xuttalonga joʻnatgan. «Boburnoma»da yozilishicha Muhammad Burunduq Barlos temuriylardan dastlab Abulqosim Bobur Mirzoning, … Читать далее
MAKROEVOLYUTSIYA (makro… va evolyutsiya) — turlardan yuqori taksonlar [urugʻlar (turkumlar),oilalar, turkumlar (tartiblar), sinflar va b. ] ning hosil boʻlishiga olib keladigan evolyutsion jarayon. «M» termini rus biologi Yu. A. Filipchenko (1927) tomonidan taklif etilgan boʻlib, ayrim olimlar unga oʻziga xos jarayon sifatida qarashadi. Lekin koʻpchilik olimlarning fikricha, Makroevolyutsiya oʻziga xos mexanizmga ega boʻlmasdan, faqat mikroevolyutsiya … Читать далее
MAʼMUN (786-833, Tarsus sh.) – abbosiylar sulolasidan boʻlgan xalifa, yirik siyosiy arbob, ilm fan homiysi. Xalifa Horun arrashidnnng oʻgʻli. Maʼmun otasining vaziri Jaʼfar ibn Yahyo tarbiyasini olib, kamol topgan. Maʼmun Xuroson viloyati ( markazi — Marv sh.) noibi (809—819). 813-y. da akasi al-Amin bilan taxt uchun boʻlgan jangda gʻolib chiqib, Bagʻdod xalifaligi uning ixtiyoriga oʻtadi, … Читать далее
MUXOLAFAT, muxolifat (arab. — teskarilashish, kelishmovchilik) — rasmiy hukumat, uning siyosati bilan kelishmay boshqacha siyosiy yoʻl tutib, faoliyat yuritish. Muxolafatning mavjudligi fuqarolik jamiyatining siyosiy madaniyatini belgilab beruvchi muhim xususiyathisoblanadi. Muxolafat boʻlishning asosiy talablari quyidagilardir: hokimiyatni boshqarish, tashkil etish boʻyicha oʻz dasturiga, oʻz «komanda»siga, oʻz faoli-yatining gʻoyaviy, mafkuraviy asosiga ega boʻlish; amaldagi huquqiy normalar asosida faoliyat … Читать далее
MUSOBEK (19-a.) — Buxoro amirligining Rossiyaga yuborgan elchisi, miroxur, 1867-y. may oyi boshlarida Orenburgga kelgan va Rossiya bilan boʻlgan muzokaralarda qatnashgan. Musobek Buxoro amirligi bilan Rossiya oʻrtasidagi chegarani 1866-y. sent. da Sirdaryoning soʻl qirgʻogʻi boʻylab belgilashni taklif qilgan. Birok, Rossiya Oʻratepa va Jizzaxdan ayrilib qolishni istamay, faqat Yangiqoʻrgʻonni berishga koʻngan. Yangi bitimda tovon toʻlash xdqida … Читать далее
MUSAXONOV Mirzayusuf Mirzamahmudovich (1943.10.9, Toshkent) — fizik olim, Oʻzbekiston FA akad. (1995), fizikamat, fanlari d-ri (1982), prof. (1982). Moskva untini tugatgan (1967). Toshkent unti (hoz. Oʻzbekiston milliy unti) nazariy fizika ka-fedrasi mudiri (1982-y. dan). Ilmiy ishlari elementar zarralar fizikasiga, asosan, kvant xromodinamikasi (KXD) ga oid. Uning rahbarligida kichik impulsli pi-onlar usuli asosida pionlar va oz … Читать далее