MUNKE, Mangu (1208-1259) – Moʻgʻullar davlatining 4-buyuk xoni (kroni), Chingizxonning nabirasi, Tulixonning toʻngʻich farzandi. 1251-y. Qoraqurumt boʻlgan qurultoyda Botuxonning qaroriga binoan qoonlik shohsupasiga oʻtirgan. Qurultoy paytida Munkening hukmdor etib saylanishiga qarshi chiqmoqchi boʻlgan Oʻqtoyxon tarafdorlari hibsga olinadi. 77 kishi qurultoydan keyin qatl etiladi, Sheramun va b. xonzodalar afv etiladi va mamlakatning turli chekka viloyatlariga joʻnatiladi. … Читать далее
MURAKKAB REAKSIYALAR — ayrim boskichlari turli kimyoviy tabiatga ega boʻlgan kimyoviy reaksiyalar. Hamma bosqichlari kimyoviy tabiati jihatidan oʻxshash yoki bir-biridan faqat yoʻnalishi b-n farq qilgan reaksiyalar, aksincha, oddiy (elementar) re-aksiyalardir. Bunda bir vaqtda atigi bitta, Murakkab reaksiyalarda esa yonmayon yoki ketma-ket bir necha reaksiya boradi. Murakkab reaksiyalar tarkibiga kirgan oddiy reaksiya uning bir bosqichi boʻladi. … Читать далее
MIN — oʻrta asrdagi Xitoyda imperatorlar sulolasi (1368— 1644). Moʻgʻullarning Yuan sulolasi agʻdarilishi natijasida Chju Yuanʼchjan tomonidan asos solingan. 15-a. boshida bosqinchilik siyosati olib borgan. 1407-y. Xitoy qoʻshinlari Vyetnamni bosib olgan. Jan. dengizlar va Hind okeani mintaqalari tomon Chjen Xe qoʻmondonligi ostida 7 ta dengiz ekspeditsiyasi joʻnatilgan. Portugaliyaliklarning Xitoyda oʻrnashib olishga urinishlari munosabati bilan Min … Читать далее
MEHNAT TARBIYASI — tarbiyaning muhim turi, shaxsni shakllantirishning zarur shartlaridan biri boʻlgan pedagogik jarayon. M. t. kishidan ijtimoiy foydali mehnatga ichki ehtiyoj, in-tizom, batartiblik, tashkilotchilik, tashabbuskorlik, ishchanlik, ishning koʻzini bilish singari sifatlarni qaror toptirishga xizmat qiladi. Mehnat inson extiyojlarini qondirishning birinchi va asosiy vositasi boʻlganligi uchun ham Mehnat tarbiyasi tarbiyaning boshqa hamma turlaridan oldin paydo … Читать далее
MEHNAT JAMOASI — oʻz mehnati b-n korxona faoliyatida mehnat shartnomasi asosida ishtirok etayotgan xodimlarning barchasi. Odatda, maʼmuri-yatning mansabdor shaxslarm, shuningdek, Mehnat jamoasi tashkil etgan ayrim jamoat tashkilotlari, mas, mehnat nizolari komissiyasi ham Mehnat jamoasi tarkibiga kiradi. Mehnat jamoasi mehnat huquqining subyekti sifatida butun korxona hamda uning tarkibiy boʻlinmalarida faoliyat koʻrsatadi. Mehnat jamoasi turli tashkiliyhuquqiy shakldagi … Читать далее
MENEJMENT (ing. managment — boshqarish, tashkil etish) — maxsus boshqarish faoliyati; boshqarish toʻgʻrisidagi fan. M. ning holati i. ch. samaradorligiga, texnika va texnologiya darajasi hamda ishchi kuchining sifatiga taʼsir koʻrsatadi. Menejment fanining maz-muni boshqaruv tizimi va boshqaruv obyekti orasidagi oʻzaro munosabat boʻlib, uning asosiy vazifasi boshkaruvning zamonaviy usullarini, rahbarlik sanʼati sirlarini urganishdan iborat. Boshqaruv — … Читать далее
MARGʻIYONA (yun., qadimgi forscha Margush, Avestoda — Mouru, oʻrta forschada — Marv) — Oʻrta Osiyodagi katta tarixiy madaniy viloyat. Murgob daryosining oʻrta oqimidagi hududlar va Marv vohasi (Turkmaniston)dan iborat boʻlgan. Margʻiyona hududida — eneolit davrida ibtidoiy odamlar yashagan. Mil. av. 2-ming yillik boshlarida Murgʻobning yuqori havzasida qad. dehqonchilik markazi (Kallali vohasi) vujudga kelgan, bu yerda … Читать далее
PRAVOSLAVIE (rus.) — xristianlikdagi 3 asosiy oqimdan biri (katolitsizm va protestantizm bilan bir qatorda). Rim imperiyasi Gʻarbiy va Sharqiy qismlarga ajralgach (395-y.), paydo buldi. Pravoslaviye ilohiyoti asoslari 9 — 11-a. larda Vizantiyada shakllangan. Xristian cherkovi katolik va pravoslaviye cherkoviga bulingandan keyin 1054-y. mustaqil cherkov sifatida uzil-kesil qaror topgan. Bu boʻlinishga gʻar-biy cherkovning papani barcha xristi-anlarning … Читать далее
MEHNAT IQTISODIYOTI — jamiyatda mehnatni tashkil etish hamda ish kuchidan foydalanishning samaradorligini ifodalovchi i. ch. munosabatlarining oʻziga xos xususiyatlari maj-mui; mehnatning ijtimoiy tashkil etilishini hamda mehnatga haq toʻlash tizimini oʻrganuvchi fan. Mehnat iqtisodiyotining predmeti — texnikaviy, tashkiliy, kadrlar yoki boshqa xarakterdagi omillar taʼsirida qaror to-padigan ijtimoiy-iktisodiy munosabatlardir. Mehnat iqtisodiyoti — fan sifatida mehnat munosabatlari sohasidagi … Читать далее
MANIAX (6-a.) — Turk xoqonligining Eronga yuborgan elchilar guruhi rahbari, sugʻdlik savdogar. Xusrav I Anushirvon uzoq vaqtgacha Sugʻd elchilariga uzil-kesil javob bermay turgan, sugʻ-dlar keltirgan ipak mollari namunalarini oʻtga tashlattirgan. Maniax elchiligi muvaffaqiyatsiz chiqqach, turklar Vizantiya bilan ittifoq boʻlib, Eronga qarshi yurish boshlashga qaror qilishgan. 568—569-y. larda Turk xoqonligi Konstantinopolga, Yustin II saroyiga yana M. … Читать далее