FLISH

FLISH (nem. fl iessen — oqmoq) — dengiz choʻkindi togʻ jinslarining qalin qatlami (seriyasi), qalinligi 1000 m gacha boʻlgan geologik yotqiziq. Asosan, chaqiq jinslardan iborat. Dengizning muayyan chuqur joylarida bir turdagi ohaktosh, qumtosh, gil, mergel kabi choʻkindi jinslarning oʻzaro takrorlanishidan hosil boʻladi. Flish bir qancha kichik (bir necha sm dan bir necha dm gacha) sikllar … Читать далее

TABIIY GEOGRAFIK MINTAQALAR

TABIIY GEOGRAFIK MINTAQALAR — geografik qobiqning eng yirik zonal tabiiy geografik boʻlimi. Har bir Tabiiy geografik mintaqalar issikdik va namlikning alohida rejimi, havo massalari, ularning sirkulyatsiyasi, biogeokimyoviy va geomorfologik jarayonlarning ketma-ketligi, oʻsimliklarning vegetatsiya davri, xayvonlar migratsiyasi, moddalarning aylanma harakati va b. xususiyatlari bilan farq qiladi. Iklim omillari, asosan, issiklik va namlikka bogʻliq ravishda har bir … Читать далее

TRESKASIMONLAR

TRESKASIMONLAR (Gaditae) baliklar oilasi. 21 urugʻga birlashgan 53 turi bor. Atlantika okeanining iliq qismidagi dengizlarda koʻp. Tinch okean shim. da, Arktika dengizlarida, Jan. yarim sharning moʻtadil zonasidagi suvlarda kamroq, bir turi Yevropa, Shim. Osiyo va Shim. Amerika ning chuchuk suvlarida tarqalgan. Yirik Treskasimonlar (treska, merluza, sayda) yirtqich. Asosan, baliklar, mayda Treskasimonlar (sayka) plankton qisqichbaqasimonlar, baʼzilar … Читать далее

SAYRA

SAYRA (Cololabis saira) — sargansimonlar turkumiga mansub tuda boʻlib yashovchi dengiz baligʻi. Uz. 36 sm gacha, vazni 200 g gacha, Tinch okeanning shim. kismi va Yapon dengizida tarkalgan. 5—6 y. yashaydi; 3—4 yoshida voyaga yetadi. Yanvar — iyun oylarida Yapon dengizi jan. qismiga 9—23 ming uvildiriq tashlaydi. Uvildiriklari yopishqoq iplar yordamida suv oʻtlariga ilashib qoladi. … Читать далее

BIOSTRATIGRAFIYA

BIOSTRATIGRAFIYA (bio… va stratigrafiyalan) — stratigrafiyaning boʻlimi, choʻkindi qatlamlar nisbiy yoshini va turli hududlarda bir xil yoshdagi qatlamlar nisbatini anik,lash maqsadida choʻkindi qatlamlardagi qazilma organizmlar qoldiqlarining taqsimlanishini oʻrganadi. Biostratigrafiyaning vazifasi qatlamlarning nisbiy yoshi shkalasini ishlab chiqishdan iborat. Biostratigrafik zonalarning ketmaketligi geologik kesimda turli sistematik rangga yoki ularning majmuiga tegishli oʻlib bitgan qazilma organizmlar qoldiqlarini almashinishini … Читать далее

SARIQ-YASHIL SUVOʻTLAR

SARIQ-YASHIL SUVOʻTLAR (Xanthophyta) — tuban oʻsimliklar guruhi. Morfologik va ekologik jihatdan xilmaxil: bir hujayrali, koʻp hujayrali, yopishib oʻsuvchi, erkin suzib yuruvchi, amyobasimon, kokksimon, ipsimon, plastinkasimon va b. Rangi och yashil, toʻq yashil, baʼzan yashil, moviy. Rangining turli xilligi hujayrasidagi pigmentlar (xlorofill a va rh ot va r karotinlar, ksantofillar) kombinatsiyasiga bogʻliq. Vegetativ koʻpayishi boʻlinish, jinssiz … Читать далее

STRATIGRAFIK ZONA

STRATIGRAFIK ZONA (xronozona) — umumiy stratigrafik shkalaning bir qismi, yarusgg tobe. Oʻzidan yuqori va pastki yotqiziqlarda qaytarilmaydigan qazilma organizmlar qrldiklarining oʻziga xos komplekslari qatlamlarini oʻz ichiga oladi. «Stratigrafik zona» nomi shu kompleksning eng xarakterli bitta yoki ikkita turiga qarab beriladi. Stratigrafik zonaning baʼzilari bir necha kontinentlarda ajralgan va planetar miqyosga ega. Stratigrafik zonalar ordovik va … Читать далее

TISHSIZ KITLAR

TISHSIZ KITLAR, moʻylovli kitlar (Mysticeti) — kitlar kenja turkumi. Tishlari tugʻilmasdan oldin yoʻqolib ketadi (nomi ham shundan). Ular oʻrnida yuqorigi jagʻlarda «kit moʻylovi» deb atalgan uzun (20—450 sm li) shoxeimon plastinkalar (360 — 800 ta) rivojlanadi. Plastinkalardagi qillar oʻzaro tutashib, sizdiruvchi toʻr apparat (elak) hosil qiladi. Oziq (mayda umurtqasizlar, plankton organizmlar, mayda baliqlar va b.) … Читать далее

SHPROTLAR

SHPROTLAR — seldsimonlar oilasining bir urugʻi. 6 tacha turi bor. Uz. 17—18 sm, dimogʻ suyagida tishlari yoʻq, qorin suzgichlari bir oz oldinda, koʻkrak suzgichi esa ancha keyinda joylashgan. Boltiq, Oʻrta va Qora dengizlarda Yevropa shproti keng tarqalgan. Uvildirigʻini yanv. —iyul oylarida qirgʻoq yaqiniga, 50—100 m chuqurlikka, suv harorati 16— 17° boʻlgan joylarga tashlaydi. Mayda plankton … Читать далее

JARROH BALIQLAR

JARROH BALIQLAR (Acanthuridae) — okunsimonlar turkumiga mansub baliqlar oilasi. Tanasi yon tomondan yassilashgan, mayda tangachalar bilan qoplangan, uz. 15—60 sm. Dumining ikki yonida harakatchan oʻtkir pixi boʻladi. Pixlar teridagi chuqurchaga kirib turadi, xavf tugʻilganida bir zumda toʻgʻrilanib chiqadi. 300 ga yaqin turi tropik dengizlarda tarqalgan. Rangi chiroyli, koral riflari va suv osti qoyalari orasida uchraydi. … Читать далее