POYA, tana (caulis) — oʻsimlikning shox, barg va gullari joylashgan asosiy oʻqi. Boʻgʻim (barg oʻrni) va boʻgʻim oraliqlaridan iborat. Poya ildiz bilan barglar ora-sida moddalar harakatini taʼminlaydi. Baʼzi oʻsimliklarning poyasi metamor-fozlashgan (shakli oʻzgargan) boʻlib, suv va oziq moddalarni toʻplash (kartoshka), himoya (doʻlana va yantoklarning tikanlari), ilashish (tok va oshkrvoklarning jingalagi), vegetativ koʻpayish (ajriq, qulupnay poyalari) … Читать далее
MUSICHA (Streptopelia senegalensis) — kaptarsimonlar oilasi gʻurraklar urugʻiga mansub qush. Dumi uzun, boshqa kaptarsimonlarga nisbatan kichik. Tanasining orqa tomonidagi patlari bir xil kulrang, boʻyni orqasida qora rangli yarim halqasi bor. Urugning boshqa turlaridan gavdasining kichikligi (uz. 14— 30 sm), daraxtlar shoxiga in qurmasligi b-n farq qiladi. Oʻrta Osiyoda keng tarqalgan, turar joylar yaqinida yashaydi. Binolarning … Читать далее
MADANIY OʻSIMLIKLAR — inson tomonidan oziq-ovqat mahsulotlari, sanoat uchun xom ashyo olish, chorva mollari uchun ozuqa tayyorlash, turar joy hamda atrof muhitni koʻkalamlashtirish va b. maqsadlarda yetishtiriladigan oʻsimliklar, Madaniy oʻsimliklarning turlari, shakllari va navlari har xil boʻlib, ular yovvoyi ajdodlarini xonakilashtirish, mavjud Madaniy oʻsimliklar bilan duragaylash, keyinchalik esa seleksiya usuli orqali yaratilgan. Madaniy oʻsimliklarning koʻpchiligi … Читать далее
MARIANA OROLLARI — Tinch okeanning gʻarbiy qismidagi bir guruh orollar, Mikroneziyayaya.. Mayd. 1,1 ming km2. 15 ta yirik va bir necha mayda orol va riflardan iborat. Kelib chiqishiga kura, marjon va vulkan orollar. Tez-tez zilzila boʻlib turadi, soʻnmagan vulkanlar bor. Eng baland joyi 965 m. Fosforit, oltingugurt, temir va marganes rudasi konlari bor. Iklimi tropik, … Читать далее
MANZARALI OʻSIMLIKLAR, dekorativ oʻsimliklar — kishilarning estetik ehtiyojlarini qondirishda foydalaniladigan turli botanik oilalarga mansub madaniy va yovvoyi oʻsimliklar guruhi. Manzarali oʻsimliklar shahar va qishloqlarni koʻkalamzorlashtirish, istirohat bogʻlari, ijtimoiy, i. ch. binolari va turar joylarni bezatish, guldastalar yasash uchun oʻstiriladi. Chiroyi, barglari, gullari, mevalari rangi, tanasining gʻaroyib shakllari (shoxlari osilgan, soyabonsimon, us-tunsimon) bilan tavsiflanadi. Bir qator … Читать далее
MALEIN VA FUMAR KISLOTALAR, sis — va trans-etilen — 1,2dikarbon kislotalar, formulalari tegishlicha I, P. Mol. m. 116,07; rangsiz kristallar. Malein kislotaning suyuklanish t-rasi 140°, zichligi 1590 kg/m3. 130° dan yuqori t-rada fosfat angidrid, atsetilxlorid va b. ishtirokida qizdirilganda degidratlanib malein angidridga aylanadi. Sanoatda benzolni katalitik oksidlash, shuningdek, kroton aldegidni oksidlash yoʻli bilan olinadi. Vino … Читать далее
MAKROSPORIOZLAR — oʻsimliklarning keng tarqalgan zamburugʻli kasalliklari. Zararlangan oʻsimlik poya va barglarida turli shakl, tus va kattalikda qora gʻuborli dogʻ (ulik hujayra)lar paydo boʻladi. Macrosporium avlodiga mansub har xil tur zamburugʻlar vujudga keltiradi. Konidiyalar bilan tarqaladi. Gʻoʻza M. ida (qoʻzgʻatuvchisi M.nigricantum) yer ustki organlari: urugʻbarg, koʻsak, tola, shuningdek, bar-glar, barg bandlari, gulyonbarglari zararlanadi. Urugʻpalla, chinbarglarda … Читать далее
MIRAHMEDOV Sodiq (1926.21.8 — Toshkent —1988.18.6) — genetik-seleksioner olim, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1976), VASXNIL akad. (1978). Toshkent qishloq xoʻjaligi in-tining agronomiya f-tini tugatgan (1950). Oʻzbekiston FA Oʻsimliklar eksperimental biologiyasi in-tida il – r| f~«,»] miy xodim (1954 — 63), lab. mudiri (1964-76), Butunittifoq gʻoʻza seleksiyasi va urugʻchiligi i. t. in-ti direktori (1976 — … Читать далее
MAKKAJOʻXORI (Zea mays L.) – bo-shokdoshlar oilasiga mansub bir yillik oʻtsimon oʻsimliklar turi, don va yem-xashak ekini. M. Yer sharidagi yovvoyi holda oʻsmaydigan eng qad. ekinlardan biri. Vatani—Markaziy va Jan. Amerika. Dastlab Meksika hududida qad. mayya va astek qabilalari tomonidan mil. dan 5200 yil avval dehqonchilikdaekilgan. Yevropaga 15-a. oxirida keltirilgan. Makkajoʻxori ekiladigan xududlar shim. kenglikning … Читать далее
PAXTACHILIK INSTITUTI, Oʻzbekiston paxtachilik ilmiy tadqiqot instituti, OʻzPITI — paxtachilik sohasidagi eng yirik ilmiy muassasa. Oʻzbekiston Qishloq va suv xoʻjaligi vazirligi huzuridagi Qishloq xoʻjaligi ilmiy-ishlab chiqarish markazi tarkibida. 1929-y. da Bu-tunittifoq paxtachilik il. in-ti (SoyuzNIXI) nomi bilan tashkil etilgan. 1983—92 y. larda «Soyuzxlopok» IIB, 1992-y. dan hoz. nomda. Toshkent viloya-ti Qibray tumani Oqqovoq qishlogʻida joylashgan. … Читать далее