TOSHMA

TOSHMA — teri va shilliq qavatlarga turli rangdagi dogʻ, tuguncha, pufakcha va b. toshishi. Teriga tashqi taʼsirotlar (mas., sovuq, issiq, kislota, ishqor) taʼsir etganda, baʼzi yuqumli kasalliklar (skarlatina, qizamiq, qizilcha, tif, zaxm va b.)da intoksikatsiya, moddalar almashinuvi buzilganda, meʼdaichak yoʻli, jigar, nerv sistemasi, ichki sekretsiya bezlari kasalliklarida, turli dorilar (antibiotiklar)ni qabul qilganda Toshma toshadi. Пост … Читать далее

EPITELIY

EPITELIY (epi… va yun. — soʻrgʻich) , epiteliy toʻqimasi — koʻp hujayrali hayvonlarda — tanani va tana boʻshligʻini qoplab turuvchi, koʻpchilik bezlarning asosiy funksional tarkibini tashkil etuvchi toʻqima. Embriogenezda Epiteliy har uchchala murtak varaqlaridan hosil boʻladi va tana qoplogʻichi, ularning hosilalari hamda koʻpchilik bezlarning hosil boʻlishida qatnashadi. Epiteliy tez eskirib qolishi tufayli kuchli regeneratsiya qilish … Читать далее

ESHAKEMI

ESHAKEMI, urtikariya — teriga, baʼzan shilliq qavatlarga toshmalar toshishi bilan kechadigan kasallik. Organizmning allergik reaksiyasi (q. Allergiya), ayrim ovqatlar (tuxum, shokolad, qulupnay, mandarin) va dorilar (antibiotiklar, sulfanilamid preparatlar, xinin va boshqalar)ga nisbatan sezuvchanlikning ortishi, hasharotlar (ari, chayon) chaqishi, gul hidlash yoki biror oʻsimlik (qichitqi oʻt) tegib ketishi tufayli vujudga keladi. Bir necha soatdan keyin Eshakemi … Читать далее

KAPILLYARLAR

KAPILLYARLAR (lot. capillaris — tola, qil) , qil tomirlar — odam va hayvonlarning barcha toʻqimalari tarkibidagi eng mayda (nozik) qon tomirlar. Qon arteriyadan arteriolaga, Kapillyarlar oldi tomirlari (prokapillyar)ga, soʻngra Kapillyarlarga oʻtadi. Kapillyarlar uz. 0,5 mm boʻladi, devor boʻshliklari orqali havo va moddalar almashinuvi roʻy beradi. Kapillyarlarning boshlanish qismi arteriyaga, keyingi qismi esa venaga taalluqlidir. Qon … Читать далее

TIRISHISH

TIRISHISH — muskullarning toʻsatdan gʻayriixtiyoriy ravishda qisqarishi. Tirishish nerv sistemasi kasalliklarida (tutqanoq, qoqshol, nevrozlar), zaharlanish, moddalar almashinuvi va ichki sekretsiya bezlari ishi buzilganda roʻy beradi. Kelib chiqish sababiga koʻra, Tirishish epizodik, tasodifiy boʻlishi yoki hafta, oy, yil davomida maʼlum vaktda bir necha marta takrorlanib turishi mumkin. Baʼzi bemorlarda Tirishish tashqi taʼsirotlar (toʻsatdan kelgan kattik tovush, … Читать далее

FASSIOLYOZ

FASSIOLYOZ — odam va hayvonlarning gijja kasalligi. Trematodalar sinfiga mansub fassiolalar qoʻzgʻatadi. Ular tuxumini odam va oʻtxoʻr xayvonlar jigari, oʻt yoʻllari, oʻt pufagiga qoʻyadi, tashqariga axlat orqali chiqadi. Kasallik qoʻzgʻatuvchisining keyingi rivojlanish davri suvli muhitda va oraliq xoʻjayin organizmi — mollyuskalarda oʻtadi. Lichinka mollyuska tanasida bir necha bosqichda tullab rivojlanadi. Fassiolalar lichinkasi boʻlgan suv yoki … Читать далее

PARHEZ

PARHEZ, diyeta — miqdori, kimyoviy tarkibi, kaloriyaliligi (quvvati) va pishirib tayyorlanishi jihatidan maxsus tanlangan ovqat ratsioni, sogʻlom kishilar hamda bemorlarga moʻljallangan ovqatlanish rejimi. Parhezda organizmning oziq-ovqatlarga boʻlgan fiziologik ehtiyoji qondiriladi. Bemorlarga Parhez buyurilganda moddalar almashinuvi yoki biror aʼzo funksiyasi buzilgan boʻlsa, uning faoliyatini tiklash koʻzda tutiladi. Buning uchun baʼzi oziq-ovqat mahsulotlari maxsus usullar b-n kayta … Читать далее

OQSIL MINIMUMI

OQSIL MINIMUMI — organizmda azot muvozanati saqlanishi uchun ovqatda boʻlishi zarur oqsilning eng kam miqdori. Ovqatdagi oqsil Oqsil minimumidan kamayib ketganda organizmning oʻz oqsillari parchalanadi. Oqsil minimumi organizmning individual xususiyatlariga, yoshiga, semizligiga, shuningdek, ovqatdagi uglevodlar, yogʻlar, vitaminlar va b. sifatiga hamda miqsoriga bogʻliq. Ov-qat ratsionlari tuzish uchun oqsil optimumi (organizm ehtiyojlarini toʻla taʼminlash uchun zarur … Читать далее

PROTONEFRIDIYLAR

PROTONEFRIDIYLAR (proto… va nefridiylar) — yassi va toʻgarak chuvalchanglar, nemertinlar, ayrim halqali chuvalchanglar, lansetniklar, foronidlar va baʼzi mollyuskalar lichinkasi uchun xos boʻlgan ayirish organlari. Protonefridiylar 1 ta yoki bir necha shoxlangan naychalar va ular ichida joylashgan bir tutam kipriklarga yoki 1 ta (yoki bir nechta) xivchinga ega boʻlgan hujayradan iborat. Moddalar almashinuvi mahsulotlari filtrlanib uchki … Читать далее

FITOTSENOZ

FITOTSENOZ (fito… va senoz) , oʻsimliklar jamoasi — nisbatan bir xil sharoitda bir-biriga moslashib, jamoa boʻlib yashaydigan oʻsimliklar majmui. Har bir Fitotsenoz oʻziga xos tarkib va tuzilmaga ega. Flagi oʻsimliklar hayvonlar va tashqi muhit bilan oʻzaro bevosita bogʻlangan. Baʼzi Fitotsenozlar inson taʼsirida yoki uning bevosita ishtirokida mavjud boʻladi (mas, agrofitotsenoz). Fitotsenozni tashkil qiluvchi oʻsimliklar oʻz … Читать далее