MASTIT (yun. mastos — koʻkrak, siyna) — odam sut bezining yalligʻlanishi; kasallik aksariyat tuqqan ayollar va xrmiladorlarda kuzatiladi. Ahyonda chaqaloqlarda, erkaklarda ham uchraydi. Mastitga stafilokokklar, streptokokklar, ichak tayoqchasi va b. sabab boʻladi. Ayol organizmidagi surunkali yalligʻlanish kasalliklarida infeksiya gematogen (qon orqali) yoki limfogen (limfa orqali) yoʻl bilan oʻtishi ham mumkin. Koʻkraqsa sut turib qolishi (laktostaz), … Читать далее
SEROPROFILAKTIKA (lot. serum zardob va profilaktika) — yuqumli kasalliklarning oldini olish maqsadida organizmga normal va immun zardoblar yuborish usuli. Bunda 1—4 hafta davom etadigan passiv immunitet hosil boʻladi. Tibbiyot amaliyotida Seroprofilaktika uchun gammaglobulin keng qullaniladi. Seroprofilaktika epidemik kasalliklar (mas, qizamiq, koʻkyoʻtal)ga chalingan bemorlar bilan muloqotda boʻlganlar, shikastlanganda (qoqsholning oldini olish uchun), hayvonlar tishlaganda (quturishning oldini … Читать далее
ChECHAK, chin chechak — odam va hayvonlarning oʻtkir yuqumli kasalligi. Oʻtmishda yer yuzidagi barcha mamlakatlarda keng tarqalgan boʻlib, u haqdagi dastlabki maʼlumotlar Kds. Misr va Xitoy qoʻlyozmalarida uchraydi, keyinroq yunon va rimlik vrachlarning asarlarida qayd etilgan. Oʻrta asrlarda Roziy «Chechak va qizamiq haqida kitob» («Kitob aljudariy valhasba») nomli asar yaratib, tibbiyot tarixida birinchi marta Chechakni … Читать далее
SEROTERAPIYA (lot. serum — zardob va terapiya) — kasalliklarni normal va immun zardoblar yordamida davolash usuli. Seroterapiyada davo organizmda passiv immunitet hosil qilish — zardob tarkibidagi antitelolar yordamida mikroblar (toksinlar)ni zararsizlantirishga asoslanadi. Zardoblar hayvonlarni (koʻproq otlarni) immunlash yoʻli bilan olinadi. Shuningdek, Seroterapiyaga tozalaigan va konsentrlangan geterogen (immunlangan hayvon zardobidan olingan) va gomologik (immunlangan yoki kasallanib, … Читать далее
SIL, tuberkulyoz — turli aʼzolar, asosan, oʻpkada oʻziga xos yalligʻli oʻzgarishlar roʻy berishi bilan tavsiflanadigan yuqumli surunkali kasallik. Odamlarda uchraydigan Silni ftiziatriya oʻrganadi. Nemis mikrobiologi Robert Kox (1882-y.) sil qoʻzgʻatuvchisini aniqladi (bu qoʻzgʻatuvchi uning sharafiga Kox tayoqchasi deb nomlandi). Sil kasalligi qadimdan maʼlum. Kasallik belgilari Gippokrat, Ibn Sino asarlarida xam taʼriflangan. Sil bilan odamlardan tashqari, … Читать далее
IMMUNOPROFILAKTIKA (immunitet va profilaktika) — amaliy immunologiyantg bir bulimi. Immunitet hrsil qilish uchun organizmga vaksina, immun zardob, gamma-globulin kabi immunologik preparatlar yuborib, infeksion kasalliklarning oldini olish. Poliomiyelit, difteriya, qoqshol, qizamiq, sil, ich terlama, virusli A va B gepatit kabi infeksion kasalliklarga qarshi emlash. Odamning virus infeksiyasiga qarshi vaksina topish Immunoprofilaktika oldida turgan muhim vazifalardan biridir. … Читать далее
SOʻZAK, gonoreya, tripper — gonokokklar qoʻzgʻatadigan yuqumli venerik kasallik. Koʻpincha, tasodifiy jinsiy aloqa qilish oqibatida kelib chiqadi. Kasallik, asosan, jinsiy yoʻl bilan yuqqanligi uchun aksariyat siydik chiqarish kanali va jinsiy aʼzolar zararlanadi. Infeksiya manbai Soʻzak bilan ogʻrigan erkak yoki ayol. Jinsiy aloqada gonokokklar jinsiy aʼzolar va siydik chiqarish kanalining shilliq qavatiga tushib, uni yalligʻlantiradi. Baʼzan … Читать далее
SUT — odam va sut emizuvchi hayvonlarning laktatsiya davrida sut bezlarida ishlab chiqariladigan suyuklik; fiziologik jihatdan yangi tugʻilgan naslni oziqlantirishga moʻljallangan murakkab kimyoviy tarkibga va barcha oziq moddalarga ega. Tarkibida suv, oqsil, yogʻ, mineral moddalar, vitaminlar, fermentlar, gormonlar va b. moddalar bor. S. tarkibida organizmning normal oʻsishi va rivojlanishi uchun zarur koʻpgina oziq moddalarning maqbul … Читать далее
BIRLASHGAN MILLATLAR TASHKILOTI (BMT) — yer yuzida tinchlikni mustahkamlash va xavfsizlikni taʼminlash, davlatlarning oʻzaro hamkorligini rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan xalqaro tashkilot. 1945-y. da tuzilgan. BMTni barpo etish haqidagi qaror SSSR, AQSH, Angliya va Xitoy tashqi ishlar vazirlarining Moskvadagi kengashida 1943-y. da, Ustavi esa SanFransisko konferensiyasida 1945-y. da qabul kilindi. BMT Ustaviga dastlab 51 davlat imzo … Читать далее
BAKTERIOLOGIYA (bakteriyalar va… logiya) — bakteriyalar haqidagi fan, mikrobiologiyaning bir boʻlimi. Bir nechta mustaqil sohalari bor. U m u m i y B. bakteriyalarning morfologiyasi, fiziologiyasi va biokimyosini, ularning oʻzgaruvchanligi va irsiyatini, evolyutsiyasi, tabiatda tarqalishi va b. ni; tibbiyot hamda veterinariya B. si, kasallik tugʻdiruvchi bakteriyalar biologiyasini, ularni ajratib olish va aniqlash usullarini, immunitet hodisasini … Читать далее