MIKROMANIPULYATOR

MIKROMANIPULYATOR (mikro… va manipulyator) — maxsus asboblarning nozik va aniq harakatlarini mikroskop orqali amalga oshirishga, mas, toʻqimalarda murakkab amallar (operatsiyalar)ni bajarishga imkon beradigan asbob. Mikroskop va shtativlardan iborat. Bajariladigan amallar mikroskop orqali kuzatib turiladi. Shtativlarga mikroqurollar (igna, skalpel, rezina soʻrgich va b.) qistirib qoʻyiladi. Shtativlar oʻzaro perpendikulyar uch tekislikda harakatlanishi mumkin. Mikroqurollarning harakaglanuvchi uchlari amallar … Читать далее

MIKROBAROGRAF

MIKROBAROGRAF (mikro… va barograf) — atmosfera bosimining oz-ozdan va tez-tez oʻzgarishini katta aniqlik bilan avtomatik qayd qilib boradigan asbob. M. da membrana (aneroid) li qutichalar bloki sezgir element boʻlib xizmat qiladi. Qutichalar bloki issiqlikdan yaxshilab izolyatsiyalangan mitti barokameraga joylashtirilgan. Qutichalar ichidagi havo atmosfera bilan uzluksiz ulangan boʻladi. Aneroid bloki tashqi havo bilan qutichalar ichidagi havo … Читать далее

MIKROKATOR

MIKROKATOR — detallarning chiziqli oʻlchamlarini oʻlchash uchun ishlatiladigan asbob. Ishi tegishish (kontakt) usuliga asoslangan. Choʻzilganda maʼlum burchakka buriladigan lentasimon prujinadan iborat oʻzgaruvchan elementi (mexanizmi) bor. Oʻlchanadigan uzunlikni prujinaning oʻrtasiga mahkamlangan shkala mili koʻrsatadi. Mikrokator mexanizmi ixcham prujinali oʻlchash kallaklari — mikatorlarda, prujinarichagli indikatorlar—minikatorlarda, prujina-optik oʻlchash kallaklari — optikatorlarda qoʻllaniladi. Mikrokatorning oʻlchash aniqligi + 0,5%. Пост … Читать далее

METEOROGRAF

METEOROGRAF (yun. meteoros — yuqoriga koʻtarilgan, osmonga oid va…graf) — havo namligi, bosimi va t-rasi, shuningdek, atmosferaning yuqori qatlamlaridagi shamol tezligini bir vaqtda avtomatik holda qayd qiladigan aerologik asbob. M. termograf, barograf va gigrografdan iborat. Yozuvlar soat mexanizmi bilan harakatga keluvchi barabandagi maxsus qogʻoz tasmaga yoziladi. Sharzondlar bilan atmosferaning 35—40 km iga chikariladigan zond M., … Читать далее

MIKROSKOP

MIKROSKOP, zarrabin (mikro… va yun. skopeo — qarayman) — mikrozarralarni, koʻzga koʻrinmaydigan juda mayda narsalarni kattalashtirib kursatadigan optik asbob. M. ning kattalashtirishi difraksion hodisalar (q. Difraksiya) tufayli cheklangan; u atigi 1500—2000-martani tashkil qiladi. Odam koʻzi 250 mm uzoqlikdagi zarralar urtasidagi masofani 0,08 mm gacha aniklikda farq qila oladi (bu raqam koʻpchilik odamlarda 0,20 mm ni … Читать далее

MINGOʻRIK

MINGOʻRIK, Mingoʻriktepa — qad. shahar xarobasi (1 —13-a. lar). Mahalliy aholi oʻrtasida Afrosiyob tepaligi nomi b-n ham mashhur boʻlgan. Minoraqasr (toʻrtburchak arkka yondoshgan) va shahristonning tepalikka aylangan hududidan iborat. Toshkent t. y. vokzali yaqinida, Salor kanali sohilida joylashgan; shahar xarobasi oʻrnida 19-a. da katta oʻrikzor boʻlganligi uchun shunday atalgan. Hoz. shahar qurilishi munosabati bilan yodgorlikning … Читать далее

MIKROMETR

MIKROMETR (mikro… va metr) — 1) Xalqaro birliklar tizimi SI da uzunlik birligi ulushi. Metrning milliondan bir boʻlagiga teng. Qisqacha mk, mkn bilan belgilanadi; 1mk=10^6 m=104 sm =10-3mm. Mikrometr 1967-y. gacha mikron deb atalgan; 2) oʻzgartiruvchi mexanizmi (vintgaykadan iborat mikrojuft) yordamida kichik oʻlchamlarni oʻlchashda ishlatiladigan asbob (rayemga q.). Ishi qoʻzgʻalmas gaykada vintni oʻq boʻylab siljitishga … Читать далее

PLYUVIOGRAF

PLYUVIOGRAF (lot. pluvira — yomgʻir va… graf) — yogʻin mikdrri, jadalligi, qancha vaqt davom etganligini qayd qilib boradigan oʻziyozar meteorologik asbob. Yogʻin qabul qilgich idishdan naycha orqali poʻ-kakli silindrli idishga tushadi; poʻkakning vertikal oʻqiga uchiga pero oʻrnatilgan mil gorizontal holatda biriktirilgan boʻlib, soat mexaniz-mi yordamida ayla-nadigan oʻziyozar tasmaga gegib turadi. Yogʻin tushgan sari peroli poʻkak … Читать далее

MAGNITOGRAF

MAGNITOGRAF (magnit va… graf) — 1) Yer magnit maydonining vaqt boʻyicha oʻzgarishlari (magnit variatsiyalari)ni uzluksiz qayd qilib boradigan asbob. Magnit variometr va kayd qilgichdan iborat. Magnit variometrlarning optik-mexanik, magnitga toʻyingan, induksion, kvant, oʻta oʻtkazuvchan xillari boʻladi. Qayd qilgichlar sifatida chastota oʻlchagichlar, raqamli voltmetrlar, peroli elektr potensionmetrlar, magnitofonlar, perforatorlar va b. dan foydalaniladi. Eng oddiy Magnitograf … Читать далее

MALYUS QONUNI

MALYUS QONUNI — yorugʻlik qutb lovchi asbob (analizator) dan oʻtganda chiziqli yorugʻlik intensivligining oʻzgarishi qonuni. Tushayotgan yorugʻlikning qutb tekisligi va qutblovchi as-bobning qutblash tekisligi orasidagi burchak a ga nisbatan yorugʻlik intensivligi har xil oʻzgaradi. Malyus qonuni 1810-y. da fransuz fizigi E. Malyus (1775—1812) kashf qilgan. Qutb tekisliklari (yorugʻlik va asbob) orasidagi burchak a, analizatorga tushayotgan … Читать далее