BYUNYUEL (Bunyuel; Bunuel) Luis (1900.22.2, Kalanda—1983) — ispan kinorejissyori. 1924-y. dan Parijda yashagan va A«vangard» harakatida qatnashgan. Birinchi mustaqil ishlari — «Andaluz kuchugi» (1928, ssenariysi S. Dal bilan hamkorlikda), «Oltin asr» (1930) filmlari syurrealizm ruhida ishlangan. 1932-y. Ispaniyada realistik hujjatli film («Nonsiz yer»)ni ekranlashtirdi. 1946—55 y. lar Meksikada yashadi va 1960-y. da yana Ispaniyaga qaytib … Читать далее
BIYLAR, tarantullar (Lucosa) — oʻrgimchakboʻrilar (Lucosidae) oilasiga mansub oʻrgimchaklar urugʻi. Tanasining uz. 3,5 sm gacha. Sizot suvlari yuza joylashgan nam tuprokli joylar (ariq va zovurlar boʻyi, ekin ekilgan maydonlar chekkasi, dare boʻylari)da 60 sm gacha chuqurliqda tik qazilgan uyalarida yashaydi. Biylar tungi hayvon, oʻlja (turli hasharotlar) tutgani inidan kechasi chiqadi. Yozda (iyun — iyul) oʻrgimchak … Читать далее
BELINSKIY Vissarion Grigoryevich [(1811.30.5(11.6), Sveaborg 1848.26.5 (7.6), Peterburg)] — rus munaqkidi, publitsist, faylasuf. Oilasi Penza gubernyasining Chembar (hoz. Belinskiy) sh. ga koʻchib kelgan (1816). Chembar uyezd bilim yurtida (1822 — 24), Penza gimnaziyasida (1825 — 28) oʻqidi (ammo tugatmadi). Moskva untining til va adabiyot boʻlimiga uqishga kiradi (1829). Un-t adabiy toʻgaragida qatnashgani, krepostnoylikka qarshi yozilgan … Читать далее
BEYLI Frederik (? — 1967) — ingliz josusi, polkovnik. 1918-y. avg. da Hindiston va Qashqar orqali Toshkentga kelgan diplomatik missiyaning rahbari. Diplomatlar safida kapitan Blekker va Angliyaning Qashqardagi konsuli Makkartney ham bor edi. Ular Toshkentdagi AQSH konsuli R. Tredu-ell b-n hamkorlikda Oktyabr toʻntari-shiga qarshi ishlar olib borgan. B. Toshkentda Junkovskiy boshchilik qilgan maxfiy «Turkiston harbiy … Читать далее
BAHROM JALOYIR (7-1373) chigʻatoy ulusi beklaridan, jaloyir urugʻidan. 1361-y. oxirida Amudaryo boʻyida AiMHp Temur qoʻshini safiga kelib qoʻshilgan. Lekin Jeta xoni Tugʻluq Temurdan hayiqib Hindistonga qochgan. 1362-y. Badaxshonda yana Amir Temurga kelib qoʻshilgan va bir muddat moʻgʻullarga qarshi kurashlarda qatnashgan, biroq 1365-y. oxirida butun urugʻini olib Jetaga ketgan. U yerda bir yilcha turgach, yana Amir … Читать далее
BAHODIRSHOH I Muazzam (1641 – 1712) — boburishshr sulolasidan boʻlgan Hindiston podshosi (1707 ylan). Koʻngilchan, katiyatsiz shoh boʻlgan. Uning davrida Boburiilar davlatining taiazzuli dayum etgan. Yirik yer egalariiing koʻllab-quvvatlashlaridan umidvor boʻlib, ularga boʻshab qolayotgan xaziiasidan qimmatbaho toshlar va podsho mulklaridan yerlar ajratib bergan. Marathalar va sikhlarga qarshi kurashgan. Sikxlarga qarshi yurish paytida vafot etgan. Пост … Читать далее
BARIY (Baryum), Va — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element, tartib nomeri 56, at. m. 137,34, kumush rang-oq metall. 7 ta barqaror izotop aralashmasidan iborat, ular orasida |38Va koʻproq (71,66%). B. ni shved kimyogari K. Sheyele VaO shaklida kashf etgan (1774) va bu oksidni «ogʻir yer» yoki barit deb atagan (yun. barus — … Читать далее
BARG BUJMAYISHI — oʻsimliklarda virus, zamburugʻ, bakteriyalar taʼsirida paydo boʻladigan kasallik. Zararlangan oʻsimlik yaxshi rivojlanmaydi, barg shapalogʻi och yashil tusga kirib, bujmaloqlashadi, sathi mayda dogʻlar bilan qoplanadi, moʻrt boʻlib qoladi. Barg bujmayishi gʻoʻza, kartoshka, beda, mevali daraxtlar, piyoz va b. oʻsimliklarda uchraydi. Ingichka tolali gʻoʻza navlari ham bu kasallikka yoʻliqadi, poyasining yuqori qismidagi boʻgʻim oraligʻi … Читать далее
BALANJAR — Shim. Kavkazdagi oʻrta asr shahri. Shim. Dogʻistondagi Suloq daryosi boʻyidagi Andreyevo (Enderi, Jdere) qishlogʻi oʻrnida boʻlgan deb taxmin etiladi. Rivoyatga koʻra, Balanjarga afsonaviy Balanjar ibn Yofas asos solgan. Tarixiy manbalar (Yaʼqubiy, 9-a.) B. ni 6-a. dagi voqealar munosabati b-n tilga olganlar. Unga koʻra, Balanjarni sosoniylar qoʻshini bosib olgan. Masʼudiyning yozishicha, Balanjar 8-a. gacha … Читать далее
BAKUNIN Mixail Aleksandrovich (1814.18.5, Tver gubernyasi — 1876.19.6, Bern) — inqilobchi, anarxizm nazariyotchilaridan biri. 1848 — 49 y. lardagi Yevropa (Parij, Drezden, Praga) inqilobiy harakatlarining ishtirokchisi. 1849-y. mayida Bakuninni Drezden qoʻzgʻoloni rahbarlaridan biri sifatida Saksoniya va Avstriya hukumatlari oʻlimga, soʻng umrbod qamoqqa hukm qildi. Keyinroq Bakunin Rossiya hukumati qoʻliga topshirilgach, Nikolay I buyrugʻi bilan Sibirga … Читать далее