QURAMA — oʻzbek xalqi tarkibiga kirgan etnik guruhlardan biri. Qurama soʻzi «aralashganlar» maʼnosini bildirgan. Qurama qabilaviy ittifoqi taxm. 17-a. da shakllangan. 19-a. oxiri —20-a. boshlarida oʻzbeklar tarkibiga kirgan quramaliklar Toshkent, namangan va Andijon viloyatlarida yashab kelganlar. Qurama liklarning urugʻchilik tizimiga urugʻ, toʻp va ata boʻlimlari kirgan. Qurama liklar tarkibida qad. va oʻrta asr turkiy qabilalarining … Читать далее
QORLIYEV Olti (1909.6.1 — Ashxobod — 1973,11,12) — turkman aktyori, rej., dramaturg. Xalq artisti (1955). Boku teatr texnikumini tugatgan (1931). Turkman drama, opera teatrlarida aktyor, rej., bosh rej. boʻlib ishlagan. 1956—60 y. lar «Turkmanfilm» direktori. 1957-y. dan shu kinostudiyada rej., aktyor. Nuri («Dursun»). kerim («Uzoqdagi kelin»), Aldarkoʻsa («Sehrgar kristall»). choʻpon Durdi va uning oʻgʻli Qadam … Читать далее
LEBAP VILOYATI — Turkmanistondagi viloyat (dastlab 1939-y. 20 noyab. da tashkil etilgan, 1963-y. da tugatilgan. 1970-y. 14-dekabrda qayta tiklangan). 1993-y. gacha Chorjoʻy viloyati nomi bilan yuritildi. Qoraqum choʻlining sharqida Amudaryo oʻrta oqimining har ikki sohilida joylashgan (Lebap — Labiob, yaʼni, Daryo boʻyi, nomi shundan). Mayd. 93,8 ming km2. Aholisi 1034,7 ming kishi (1999). Viloyatda 13 … Читать далее
BUXORO BOSQINI, Buxoro operatsiyasi — qizil armiyaning Buxoro xonligintl tugatish va uning hududida shoʻrolar hokimiyatini barpo etish maqsadida uyushtirgan bosqini (1920-y. 28 avg. — 2 sent.). Bolsheviklar xalqaro huquq normalarini qoʻpol ravishda buzib, 1920-y. fev. da Xiva xonligini bosib olganlaridan soʻng Buxoro amirligi sari yuzlandilar. 1920-y. may oyi boshlarida Moskvaga kelgan Turkkomissiya aʼzolari Sh. Eliava … Читать далее
DERYAYEV Xidir (1905, Mari viloyati Egriguzar qishlogʻi — 1987, Ashxabod) — Turkmenistan xalq yozuvchisi (1967). Turkmaniston FA muxbir aʼzosi (1969). Toshkentdagi maorif in-ti (1926) va Oʻrta Osiyo davlat un-tini tugatgan (1931). Ashxobod pedagogika in-tida oʻqituvchi (1931), kafedra mudiri (1938). Turkman mumtoz adabiyotini tadqiq etish va nashr qilishda faol qatnashgan, birinchi boʻlib turkman tili darsligini yaratgan. … Читать далее
DURDIYEV Ota (1910.1.1, Keshi qishlogʻi — 1981.5.11, Ashxobod) — turkman aktyori. Turkmenistan xalq artisti (1955). Turkman teatr sanʼatining asoschilaridan. 1929-y. dan Mullanapasov nomidagi Turkman drama teatrida ishlagan. Hajviy va xarakterli rollar ustasi sifatida tanilgan. Yaratgan ob-razlari individual xususiyatlarning yorqinligi, satirik oʻtkirligi bilan ajralib turadi. Eng yaxshi rollari: Boboxon («Tohir va Zuhra»), Abu Sar-dor («Kaymir-Koʻr»), Murodov … Читать далее
BASKAKOV Nikolay Aleksandrovich (1905—1996.20.8, Moskva) — turkiyshunos olim. Qoraqalpogʻistonda (1960), Turkmanistonda (1962), Qozogʻistonda (1967) xizmat koʻrsatgan fan arbobi, filol. fanlari dri (1950). Fin-ugor jamiyatining muxbir aʼzosi (Finlyandiya, Xelsinki, 1967), UralOltoy jamiyatining faxriy aʼzosi (Gamburg, 1968). Moskva davlat un-tini tamomlagan (1930). Ilmiy ishlari qoraqalpoq tili, uning soʻz turkumlari va soʻz yasalishiga bagʻishlangan. Baskakov oʻzbek, qoraqalpoq, noʻgʻoy, … Читать далее
BAGʻDOD — Iroqning poytaxti (1921); Bagʻdod muhofazasining maʼmuriy markazi. Dajla daryosining har ikki sohilida; Markaziy va Jan. Osiyo hamda Oʻrta dengiz mamlakatlarini birlashtirib turuvchi yoʻllar chorrahasida. Mamlakatning eng katta shahri. Aholisi 4 mln. kishi (1990). Bagʻdodda arablar (aksariyat), kurd, arman, turk, yahudiy va forslar yashaydi. Iqlimi Oʻrta dengiz iqlimi; yanv. ning oʻrtacha t-rasi 10°, iyulniki … Читать далее
«YUSUF VA AHMAD» — oʻzbek xalq dostoni. 16—17-asrlarda Xorazmda yaratilgan. Doston dastlab ogʻzaki anʼanada yaratilgan boʻlib, keyinchalik (18-asr) turkman shoiri Qurbonali Maʼrufiy qalamiga mansub yozma varianti yuzaga kelgan. Dostonning ogʻzaki variantlari xalqchil gʻoyalarni oʻz holicha saqlab qolganligi bilan alohida ajralib turadi. Asarda oʻzbek xalqining qahramonlik, sevgisadoqat, yordiyor mehri, tinchlik uchun kurash gʻoyalari ifodalangan. Doston turkman, … Читать далее
YOVVOYI OLMA — olma avlodiga mansub yovvoyi holda oʻsadigan olma turlari. Bogʻdorchilikda urugʻidan payvandtag va yangi navlarni chiqarishda seleksion material sifatida foydalaniladi, mevasidan povidlo, jem kabi mahsulotlar tayyorlanadi. Oʻzbekistonda 10 turi uchraydi. Yovvoyi olmaning turlari, asosan, Toshkent viloyati (Boʻstonliq, Parkent, Ohangaron tumanlari)ning togʻli zonalarida tarqalgan. Asosiy turlari: Oʻrmon olmasi (M.silvestril Mill.) — uning juda koʻp … Читать далее